To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

sifatli konstruksion poMatlar 
konvertor va marten usulida 
quyidagi markalarda chiqariladi: 08, 10, 20, 25, 30, 60 (bu raqamlar 
tarkibidagi uglerod miqdori foizini yuzdan bir ulushlarda ko‘rsatadi).
c) 
asbobsozlikda ishlatiladigan poMatlar 
quyidagi markalarda 
chiqariladi: У7, У9, У13 (raqamlar tarkibidagi uglerodning o ‘ndan bir 
ulushida ko‘rsatadi). У7, У9 markali poMatlardan zubila, bolg‘a, qirgMch 
tayyorlanadi, U13 markasi esa egov tayyorlashda ishlatiladi (10.11 a,b 
rasmlar).
152

---

d) 
m axsus poMatlar 
- M75, M76 
rels, o ‘qlar g ‘ildirak, ko‘prik 
konstruksiyalari yasashda ishlatiladi. Ular mayda zarrachali tuzilmaga 
egaligi bilan tavsiflanadi (10.12-10.13-rasmlar).
0 0 ,( 1 . I
<■№ 1(11)*
О £11111
va kesish asboblari uchun.
10.12-rasm. Rels va lokom otiv g ‘ildiraklari.
10.13-rasm. Ko‘prik konstruksiyalari.
Temirbeton konstruksiyalar uchun poMat arm aturalar 
Temirbeton 
konstruksiyalar tayyorlashda sterjenli, simli tekis va davriy ko‘ndalang 
kesimli, arqonsimon o ‘rilgan arm aturalar ishlatiladi (1 0 .14-rasm). 
Armaturalar kam uglerodli va kam legirlangan poMatlardan toblash
153

---

usulida mustahkamligi oshirilgan, issiq yoki sovuq holda cho‘zilgan 
boMadi. Temirbeton konstruksiyada A-IV-A-VI; At-1VC(K)-At-VJC(K) 
tipidagi sterjenli; B-1I, Bp-11 tipidagi simli va K-7, K-9 tipidagi o'rilgan 
armaturalar ishlatiladi. Odatda, temirbeton konstruksiyalarda А-I, A-II, A -
IH, Bp-I armaturalar aw aldan taranglanmagan holda, o‘rilgan va yuqori 
mustahkamlikdagi sterjenli armaturalar aw ald an taranglangan holda 
ishlatiladi. A w aldan taranglanadigan armatura po‘lati tarkibi murakkab 
tarkibda legirlangan, term ik yoki term o-m exanik qayta ishlangan, 
normallashgan va 600-650°S bo‘shatilgan boMishi kerak.
Po‘lat tarkibiga legirlovchi qo‘shimchalar -xrom, marganes, kremniy, 
mis, fosfor, alyuminiy va shu kabilar qo‘shilib, termik va termomexanik 
ishlov berilsa, mexanik xossalari va korroziya muhitiga chidamliligi ortadi. 
Armatura sifatida ishlatiladigan po‘latning cho‘zilishdagi mustahkamlik 
chegarasi muhim ahamiyatga egadir, chunki ishchi armatura temirbeton 
konstruksiyaning cho‘ziluvchi qismiga qo‘yiladi (10.1-jadval).