To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

- X V -16,
y a ’ni perxlorvinilli em al -
(XV),
1 -
atm osferam uhitiga chidamli, registratsiyaraqami - 6 . B o‘yoq qoplamalarini 
markirovkalashda tashqi ko'rinishi sifati ham hisobga olinadi.
12. l-jadval
Bo‘yoq tarkibining ishlatilish sohasi
Bo‘yoq tarkibining 
ishlatilish sohasiga 
ko‘ra nomi
Ishlati­
lish
guruhi
Ishlatilish sharoiti
atm osfera m uhitiga 
chidamli
1
ochiq maydonda ishlatiladigan turli kli- 
matik ta ’sirlarga chidamli qoplam alar
atm osfera m uhitiga 
chegaralangan dara- 
jada chidamli
2
isitilmaydigan xonalar va yopm alar 
ostida ishlatiladigan qoplam alar
192

---

konservalovchi -
3
bo ‘yaladigan yuzalarga vaqtinchalik 
ishlatilgan qoplamalar
suv m uhitiga chi­
damli
. 
4
suv va suv bugM ta ’siriga chidamli 
qoplamalar
maxsus
rengen nurlariga chidamli, nurla nadi- 
gan, biologik chidam li va shu kabi
R St b o ‘yicha bo‘yoq qoplatnalari defektlari turi va soni jihatidan 
tashqi k o ‘rinishi sifatiga nisbatan'7 klassga bo‘linadi: I hech qanday defekt 
bo‘lishiga ruxsat etilmaydi; II—VII defektlar uzunligi, eni, diametri va ular 
orasidagi masofalarga bog‘liq ravishda sonini hisobga olgan holda (dona 
m2) b a ’zi notekisliklar ruxsat etiladi; III—VII klasslarda toMqinsimonlik 
ruxsat etiladi; V -V II klasslarda oqmalar va IV -V II klasslarda turli soyalar 
b o ‘lishi ruxsat etiladi.
B o ‘yoq tarkiblari qoplama usuliga nisbatan m o‘yqalam da suriladigan, 
pulverizatorda sepiladigan, qurish sharoitiga ko‘ra sovuq va issiq sharoitda 
qoplam a qatlam i hosil qiladigan tu rlard a b o ‘ladi. B o ‘yo q tarkiblari 
konsisten siy asig a (quyuqligi) k o ‘ra, suyuq, qovushqoq, pastasim on,
------ reologik xususiyatlarga nisbatan strukturalanuvchi tizim ga taalluqli.
Ulam ing quyuqlik darajasi sepish usuliga mutanosib ravishda tayyorlanishi 
kerak. L o k -b o ‘yoqlarning q uyuqligi (q o vushqo qligi) v iskozim etrlar 
yordam ida oMchanadi va sekundlarda (s) ifodalanadi. Ulam ing quyuqlanish 
davri qovushqoqlikning orta boshlash vaqti bilan belgilanadi.
B o ‘yoq tark ib larin in g x o ssalarin i an iq lash uchun m etall yoki 
shisha yuzasida yupqa qattiq qatlam hosil qilinadi. B o ‘yoq qoplam asi 
hosil boMishi fizik-kimyoviy v a kim yoviy jarayonlar borishi, tarkibdan 
erituvchining bug‘lanishi yoki suvli dispersiyalarning parchalanishi va 
boshqa jarayonlar bilan bevosita bogMiq boMadi. B o‘yoq qoplamalar qotish 
jarayonining tugallanishini qattiqlik darajasi orqali aniqlash mumkin. Lok- 
bo‘yoq qoplam alarning qurish tezligi ularning sifatiga bogMiq boMadi. 
Ular bu jihatdan 5 bosqichli turlarga boMinadi. Zarurat boMsa, lok-bo‘yoq 
qoplam alarning haroratdan chiziqli kengayish koeffitsiyenti, egilishdagi 
mustahkam ligi, agressiv qorishmalarga chidamliligi kabi maxsus xossalari 
aniqlanadi.
193

---

Lok-bo‘yoqlar tayyorlashda asosiy komponentlar sifatida pigmentlar, 
kukun to‘ldirgichlar, bog‘ lovchilar, erituvchilar, sikkativlar, suyultirgichlar, 
plastifikatorlar, va boshqalar ishlatiladi.