O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vfzirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Formallashgan nazariyalar
mantiqda keng qo„llaniladi. Bunga misol 
qilib hukmlar mantig„i, predikatlar mantig„ini ko„rsatish mumkin. 
Shuningdek, u matematikada ham uchraydi. 
Nazariyaning yuqorida biz ko„rib chiqqan tiplari va boshqalari nazariy 
bilishning muhim vositalari sifatida fanda nihoyatda qadrlanadi. Ular 
tafakkurning strukturasi va qonuniyatlarini yaxshi bilib olishga imkon 
beradi. 
Bilimlarni sinash uchun savollar: 
 
1.
Mantiqiy isbot bilan dalillashning farqi nima? 
2.
Mantiqiy isbotning tarkibi qanday? 
3.
Isbotlashning qanday qoidalari bor? 
4.
Bevosita isbotlash nima? Misol keltiring. 
5.
Vositali isbotlash deganda nimani tushunasiz? 
6.
Raddiya nima va uning qanday usullari bor? 
7.
Mantiqiy tafakkurda sofizm, paralogizm va paradoks tushunchalari o„rni 
qanday? 
8.
Savol nima, u qanday maqsadlarda beriladi? 
9.
Muammoni to„g„ri qo„yish nimalarga bog„liq?
10.
Gipoteza va nazariya haqida qanday tushunchaga ega bo„ldingiz? 
3–seminar. Argumentlar va bilimlar taraqqiyotining mantiqiy 
shakllari
 
1.
Mantiqiy isbot, uning tarkibi va turlari. Isbotlash qoidalari 
2.
Raddiya, uning usullari va qoidalari 
3.
Sofizm va paralogizm 
4.
Muammo, savol, gipoteza va nazariya 

---

68 
Tayanch so„zlar: 
argumentlash, dalillash, isbot, raddiya, demonstratsiya, 
asos, tezis, antitezis, sofizm, paralogizm, paradoks, muammo, savol, faraz, 
gipoteza, nazariya. 
Amaliy toshiriqlar 
 
1-topshiriq. 
Jinoyat qidiruv organlari Qoraboyev degan shaxsni qidirayotgan edi. 
Restoranda shubhali uch kishi o„tirganligi, ulardan biri albatta, Qoraboyev 
bo„lishi mumkinligi to„g„risida xabar keldi. Qidiruv organlari restoranga 
darhol etib borishdi. Biroq, ularning qaysi biri Qoraboyev ekanligini 
aniqlash juda qiyin edi. Restoranda o„tirgan uch shubhali kishilarning 
sochlari oq, malla va qora edi. Ularning qorasochligi: “Familiyalarimiz 
Oqboyev, Mallaboyev va Qoraboyev bo„lsa-da, sochlarimiz rangiga mos 
emas”, - dedi. “To„g„ri” – dedi Mallaboyev. Ularning qaysi sochligi 
Qoraboyev. Fikringizni qanday isbotlaysiz?