A. F. Shaxidov, A. D. Qayumov, R. M. Xudayqulov

3.3 Yo‘l poyini qurish uchun belgilash ishlari 
 
Vaqtinchalik yo‘lga ajratilgan maydon tozalanib o‘simlik qatlami 
olingandan so‘ng, yo‘l poyini qurish ishlari boshlanishidan avval, ko‘tarma va 
o‘ymalarni belgilovchi belgilarning saqlanganligi tekshiriladi.

---

50 
Yo‘l poyini belgilash: joylarga kelajakdagi ko‘tarmaning ko‘ndalang 
o‘lchamlarini (asosining chegarasini) va o‘ymalarning yuqori qoshini aniqlovchi 
asosiy nuqtalar joyning qiyaligi, olinadigan o‘simlik qatlamining qalinligi, yon 
ariqlar 
va 
rezervlarning 
joylashishini 
hisobga 
olib 
tushirish 
va 
mustahkamlashdan iborat. Bu chegaralar avtogreyderda kesiladigan (3.4-rasm)
chuqurcha yoki har 25-50 m da qoqiladigan qoziq bilan belgilanadi. 
 
 
 
 
 
3.4-rasm. Avtogreyder bilan ko‘tarma asosining chegarasini chuqurcha 
bilan belgilash 
Belgilash loyihaviy materiallar va ishchi chizmalarga qarab bajariladi. 
Uning chizmasida kelajakda quriladigan yo‘ldagi ko‘tarma va o‘ymaning 
namunaviy ko‘ndalang kesimi, har bir piketning ishchi belgisi bilan ko‘ndalang 
kesimi keltirilgan bo‘ladi.
Egrilarda belgilash ishlari birmuncha murakkabroqdir. Tiklangan trassa - 
mustahkamlangan nuqtalar: egrining boshi va ohiri, shuningdek, trassa 
yo‘nalishini kesuvchi - burchak uchiga ega bo‘ladi. Bu ma'lumotlarga asosan, 
kelajakdagi yo‘l poyi o‘qi bo‘yicha oraliq nuqtalarni geodeziya asboblari 
yordamida belgilanadi.
Egrini belgilash trassa bo‘linganidan so‘ng egrining o‘rtasiga qarab olib 
boriladi. Bunda har bir egri chiziqli bo‘lakning avval yo‘l o‘qida joylashgan 
nuqtalarining egridagi o‘rni aniqlanadi. Bu nuqtalarda egriga o‘tkazilgan normal 

---

51 
yo‘nalishi, undan so‘ng har bir normal bo‘yicha yo‘l o‘qidan berilgan joydagi 
yo‘l poyi ko‘ndalang kesimidagi hamma nuqtalar holati aniqlanadi. 
Aylana va o‘tuvchi egrini ochiq, yengil o‘tuvchi joylarda belgilash to‘g‘ri 
burchakli koordinat, yopiq joyda - burchak va xorda usuli bilan bajariladi. Ochiq 
joylarda, uzoqni o‘lchagichlarni ishlatish qulay bo‘lganda, polyar koordinat 
bilan nuqtalar egrining boshi va oxirini belgilashda qo‘shuv usulidan foydalanib 
olib boriladi. Tor joylarda davom etuvchi xorda usulidan foydalaniladi. Egrining 
radiusi kichik bo‘lganda - aylanma egrining markazidan polyar koordinat 
o‘tkaziladi.