«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

3. Ma’lumotlarning erkin turi void.
Ma’lumotlaming erkin turi qiymatlaming bo‘sh majmuini 
bildiradi. Ma’lumotlaming erkin turida ikkita muhim maqsad bor:
(I) Funktsiya qiymatini qaytarmasligini ko'rsatadi.
(II) Umumiy ko‘rsatkichni e’lon qiladi. Bu turdagi hech qanday 
obyekt e’lon qilinishi mumkin emas. Misol uchun C++ tilida 
funksiyani quyidagicha aniqlash mumkin:
#include < iostream.h >
void main()
{
.//body of function
}
Bu main () funksiyasi hech qanday qiymatni qaytarmasligini 
bildiradi.
0 ‘zgarmas qiymatlar (Literallar)
Ular - dasturni bajarilishi vaqtida o‘zlarining qiymatlarini hech 
qachon o‘zgartirmaydigan ma’lumotlaming elementidir. C++ tilida 
o‘zgarmas qiymatlaming bir necha turlari mavjud:
(I) Butun sonli o'zgarmas qiymatlar
(II) Belgili o‘zgarmas qiymatlar
(III) Suzib yuradigan nuqtali o‘zgarmas qiymatlar
(IV) Qatorli o'zgarmas qiymatlar.
(I) Butun sonli o‘zgarmas qiymatlar
(II)Ular - kasr qismi boMmagan butun sonlardir. Butun sonli 
o‘zgarmas qiymatlarini yaratish uchun quyidagi qoidalarga rioya 
qilish kerak:
(A) Ularda eng kamida bitta raqam bo ‘lishi kerak,
(B) U o ‘z ichiga о ‘nliknuqtani olmasligi kerak,
(C)
+ 
yoki
-
belgini о ‘z ichiga olishi mumkin,
320

---

(D Hech qanday belgi mavjud bo'lmasa, и musbat deb qabul
qilinadi,
(E) Nuqtalar va bo ‘sh joylarga ruxsat berilmaydi.
C++ da butun sonli o ‘zgarmas qiymatlami uch turga b o iish
mumkin:
• 0 ‘nlik kasr (asosi yoki tayanchi 10)
• Sakkizlik (asosi yoki tayanchi 8)
• 0 ‘n oltilik (asosi yoki tayanchi 16)
0 ‘nlik b u tu n sonli o‘zgarm as qiym atlar. Ular raqamlar 
ketma-ketligidan iborat b o ia d i, va 0 dan (nol raqamdan) 
boshlanmaydi. Masalan, 1024, 3313, + 275, -12 va hokazo.
B utun sonli o‘zgarm as q iy m atlar oralig‘i. Kompyuteming 
xotirasi yacheykasi so‘zlardan iboratdir. So‘zning bitlari soni 
so'zning uzunligini aniqlaydi. Umuman olganda, kompyuterlarda 
so‘z uzunligi 16 bitdan iborat bo‘ladi (ba’zilari 32 yoki undan ko‘p 
bo‘lishi mumkin). Keling, n ni so‘zning uzunligi sifatida qabul 
qilaylik. Unda butun sonlar oralig‘I -2”"' dan +2""1 - 1 gacha 
ko‘rinishda beriladi.
Agar n=16 bo‘lsa, butun sonlar oralig‘i -2,6_1 dan 2 I6~' -1 gacha, 
ya’ni -32768 dan +32767 gacha.
Agar Siz 32768 dan kichkina butun sonni olsangiz, unda 
qiymatni y o ‘qotish xatoligi mavjud bo'ladi va agar butun son -
32767 dan katta bo‘lsa, unda to ‘lib ketish xatoligi mavjud bo‘ladi.
Sakkizlik b u tu n sonli o‘zgarm as qiym atlar. Ularga 0 (nol 
raqami) tegishli boMadi. Misol uchun, 14 o ‘nlik raqami 016 kabi 
sakkizlik butun son sifatida yoziladi (14ю = 16gkabi).
0 ‘n oltilik b u tu n sonli o‘zgarm as qiym atlar. Ularga Ox yoki 
OX tegishli bo‘ladi. Misol uchun, 14 o ‘nlik raqamining o ‘nlik kasri 
OXE kabi o‘n oltilik butun son sifatida yoziladi (14]0 = E ^kabi).
1 yoki L, va u va U suffiksi, mos ravishda long va unsigned 
sifatida o‘zgarmas qiymatni tasvirlaydi.
(П) Belgili o‘zgarm as qiym atlar
Belgili o‘zgarmas qiymat - bu bittalik qo‘shtim oq ichiga 
olingan bitta belgidir. Misol uchun, ‘ , ‘, ‘n ‘ va hokazo. C++ tilida 
belgili o ‘zgarmas qiymatlami yozish qoidasi:
3 2
!

---