«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

3.5- rasm. Avtomatlashtirilgan axborot tizimlarining tasnifi
342

---

Boshqaruv tizimining darajasi bo‘yicha umumdavlat va 
tarmoqlararo boshqarish organlari, tarmoq va hududiy boshqarish 
organlari, tashkilotlarining axborot tizimlariga ajraladi.
13.5. Avtomatlashtirilgan axborot tizimlarining
tarkibiy jihatlari.
Tashkilotni boshqarishning avtomatlashtirilgan axborot
tizimi 
- tashkilotning maqsadidan kelib chiqadigan talablarga 
muvofiq axborotlami yig‘ish, qayta ishlash, taqsimlash, taqdim etish 
uchun mo‘ljallangan standart
protseduralar, xodimlar, dasturiy vositalar, asbob-uskuna, 
ma’lumotlaming o‘zaro bog‘langan majmuidir.
Konseptual nuqtai nazardan qaraganda, axborot tizimi - bu 
operatsiyani bajamvchi tizim va boshqaruvchi tizim o‘rtasidagi 
vositachi sanaladi.
Axborot tizimining funksional modeldan ko‘rinib turibdiki, 
axborot tizimining sohasi axborot obyektlari majmuidan iborat 
axborot makonini ifodalaydi. Umuman olganda axborot makoni bir 
xilda emas, chunki unda axborotlaming yuzaga kelishi, tashkil 
etilishi va joylashtirilishi jihatidan farqlanuvchi axborot obyektlarini 
o‘zida saqlaydi.
Tizim orqali barcha axborotlaming yuzaga kelishini quyidagi 
asosiy protseduralarga ajratish mumkin: saqlash, qidirish, qayta 
ishlash, kiritish va chiqarish. Birinchi uchtasi ichki bosqich sanaladi, 
to‘rtinchi va beshinchilari esa mazkur tizim bilan axborot manbai va 
tashqi muhit o‘rtasidagi aloqani ta’minlaydi.
Axborot muhiti o‘zaro bog‘langan uchta tarkibiy qismni o‘z 
ichiga oladi. Bular: foydalanuvchining axborot tuzilmasi, axborot- 
kommunikatsiya texnologiyalari, boshqamvning ishtirok etuvchi 
obyektlari.
Axborot infratuzilmasi axborotlami o‘z maqsadlariga erishish 
uchun foydalanadi.
343

---

Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari foydalanuvchilami 
zarur texnologiyalar bilan ta ’minlash vositasi sanaladi.
A xborot 
infratuzilmasi 
doirasida 
axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari foydalanuvchilari ham o ‘zaro harakatlanuvchi o'ziga 
xos m uhit sifatida k o ‘rib chiqiladi.
Avtomatlashtirilgan axborot tizimiga quyidagilar kiradi: odam 
(xodim), texnik vositalar, axborot va dasturiy ta ’minot. Ular 
birgalikda boshqam v usullari uchun m a’lum otlami qayta ishlaydi.
Avtomatlashtirilgan axborot tizimi ta ’minlovchi va funksional 
qismlarga ega. T a’minlovchi qism axborot, texnik, matematik, 
dasturiy, tashkiliy, huquqiy, uslubiy, ergonomik, psixologik va 
lingvinistik ta’minotdan iborat b o ‘ladi.