CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) Google Scholar Universal Impact Factor: 7,1 ISSN:2181-2454 www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-1-357-363 VOLUME 2 | ISSUE 1 | 2022 Tashkent, Uzbekistan 361 E-mail: carjisor@carjis.org matnlarni, jumladan, ilmiy, tarixiy, jo„g„rofiy yoki ijtimoiy matnlarni o„qishlari
mumkin.
O„qishdan ko„zlangan har ikkala maqsad ham boshlang„ich sinf o„quvchilari
uchun birdek muhim bo„lgani bois, PIRLS dasturi har bir maqsadni baholovchi, bir
xil miqdordagi materiallardan tashkil topadi. O„z navbatida, ushbu maqsadlarning har
biri to„rtta keng tushunish jarayonini birlashtiradi. Bular:
1.
Diqqatni jamlash va aniq ko„rsatilgan ma‟lumotni topish;
2.
To„g„ridan-to„g„ri xulosalar chiqarish;
3.
Kontent, til va matn elementlarini tekshirish va baholash;
4.
G„oyalar va ma‟lumotni talqin qilish va uyg„unlashtirish.
Diqqatni jamlash va aniq ko„rsatilgan ma‟lumotlarni topish:
1.
O„qishdan ko„zlangan muayyan maqsadga bog„liq ma‟lumotni aniqlash va
qidirish;
2.
Ma‟lum mulohazalarni qidirish;
3.
Matndagi so„z yoki iboralar ta‟rifini qidirish;
4.
Hikoyaning sodir bo„lgan joyi va vaqtini aniqlash;
5.
Matnning asosiy mavzusini topish (aniq bayon etilgan bo„lsa);
6.
Chizmadagi ma‟lum ma‟lumotni aniqlash.
To„g„ridan-to„g„ri xulosalar chiqarish:
1.
Biror voqea boshqasini sodir bo„lishiga sabab bo„lishi haqida mulohaza
yuritish;
2.
Asar qahramonining hatti-harakatlarini asoslash;
3.
Asarning ikki qahramoni o„rtasidagi munosabatni tasvirlash;
4.
Matnning aynan qaysi qismi muayyan maqsad uchun xizmat qilishini
aniqlash.
Kontent, til va matn elementlarini tekshirish va baholash:
1.
Matnda berilgan ma‟lumotlarni to„liqligi yoki aniqligini muhokama qilish;
2.
Matnda tasvirlangan voqealar chindan sodir bo„lishi ehtimolini baholash;
3.
Muallif tomonidan ilgari surilgan mulohaza insonlarni o„y- hayollari va
turmush tarzini qay darajada o„zgartirishi mumkinligini baholash;
4.
Matn sarlavhasi uning asosiy mavzusini qay darajada yoritib berishini
muhokama qilish;
5.
Metafora yoki uslubiyat kabi til vositalari ta‟sirini tasvirlash;
6.
Matndagi ko„rgazmali vositalar ta‟sirini aniqlash;
7.
Matndagi yondashuvlar yoki noaniqliklarni aniqlash;
8.
Muallifning matnnning markaziy mavzusi borasidagi maqsadini aniqlash.
G„oyalar va ma‟lumotni talqin qilish va umumlashtirish:
1.
Matnning umumiy mazmuni yoki mavzusini tushunish;
