ŞAHİN ƏHMƏdov

texnosfer 
(biotexnosfer).
Texnosferə 
insanın 
əmək 
fəaliyyətinin hər hansı inteqral yığımı kimi baxmaq olar. Bu 
çərçivədə biosferdə gedən bütün real proseslərin inkişafı baş 
verir. Texnosfer texnogezin nəticəsidir. Buna isə öz növbəsində 
destabilləşdirici amil kimi baxıla bilər.
Məhz, 
mühəndis ekologiyası 
biosferin 
noosferə 
keçməsində əsas elementdir. Mühəndis ekologiyasında əsas 

---

10 
anlayışlardan biri, mürəkkəb sistemlər sinfinə aid olan “ekolji 
sistem” (ekosistem) anlayıçıdır. 
Ekolji sistem
– 
qanunauyğun şəkildə bir-biri ilə 
əlaqədə olan müxtəlif növ orqanizmlərin məskunlaşması və 
onların yaşayış şəraitinin yığınıdır.
“Ekosistem” anlayışına yaxın, daha dar mənada xüsusi 
anlayış “biogeosenoz” dur. 
Biogeosenoz
(yunan. 
bios
– həyat, 
geo
– Yer, 
cenoz
– qrup) – yer səthinin canlı və sümüklü 
komponentlərinin müəyyən tərkibi və onlar arasındakı dinamik 
qarşılıqlı təsir ilə bağlı bircinsli sahəsidir. 
“İnsan – istehsal obyekti - ətraf mühit” kimi ekoloji 
sistemlər üçün aşağıdakı təsnifata baxaq. Qəbul edək ki, belə 
ekosistemlər üç səviyyəli ola bilər: 
-
qlobal (iri sənaye regionu); 
-
regional (ixtiyarı sənaye müəssisəsi); 
-
lokal (sex, istehsal müəssisəsi, işçi yerini, mənzili
və s. daxil etməklə ixtiyarı bina). 
Növbəti termin “ekoloji amil” anlayışıdır. 
Ekoloji amil
mühitin canlı orqanizmə olduqca təsir edən elementidir.
Ekoloji amilləri aşağıdakılara ayırırlar: 

cansız mühitin amilləri ( məsələn: iqlim – temperatur, 
rütubət, işıq, təzyiq ); 

biotik – canlıların təsiri ilə bağlı canlı mühitin 
amilləri; 

antropogen 
– 
insan 
fəaliyyəti 
prosesində 
(planlaşdırılmış, təsadüfi, indiki və keçmiş ) yaranan amillər. 
Beləki, insan fəaliyyəti məişət, istehsal və həmçinin hərbi 
işlərlə bağlı ola bilər.