bardam , pir, yosh , qari ,
ko`hna kabi.
qancha yosh barno kanizlar o`rtaga olib o`tiripti. (“Ravshan” dostoni)
Ravshanxon qarasa, bir ko`sa: juda ko`hna bo`lib ketgan pir ko`sa, uch yuzdan
oshgan, to`rt yuzga yanashgan juda qari ko`sa, yo yilidan adashgan, balki besh yuzga
kirgan.
..(“Ravshan” dostoni) Misoldagi ko`hna so`zi ning ifoda ma`nosi «qadimiy,
eski» sifatida anglashilsa, nutqda bog`li qurshovda so`z ma`nosi jonsiz predmetdan
jonli predmetga o`tkazilgan. Shu so`z orqali ijodkor ko`saning juda ham qariligini
bo`rttirib ko`rsatgan.
d) ruhiy holatni ifodalovchi sifatlar: miskin, mungliq , g`amgin mayus kabi.
(Mungluq singling senga arz qip turibdi, // qalmoqlarda checham jabr ko`ribdi
(Alpomish).
e)kishining hayotiy holatini ifodalovchi sifatlar:
boy , gado, yetim, bechora.
Boysari boy edi, Boybo`ri esa shoy edi (Alpomish).
Shakl – ko`rinishni bildiruvchi sifatlar
Shakl – ko`rinishni bildiruvchi sifatlar: keng go`shtdor kabi.
Oqqiz shunday qiz
edi: oti Oqqiz, Zulxumorga naq qiz, o`zi to`lgan sog` qiz, o`rta bo`yli chog` qiz,
o`ynagani bog` qiz, uyqichi emas sog` qiz, eri yo`q toq qiz, ko`p kalondimog` qiz,
o`yinga qulayroq qiz, to`g`ri ishga bulayroq qiz, qora ko`z, bodomqovoq qiz, sinli
siyoh qiz, tanasi to`sh qo`ygan keng qiz, urushqoq emas jo`n qiz, et ko`targan
go`shtdor qiz, biqini tor to`shdor qiz, kachkil bet, past burun, o`rta bo`yli, qizil
chiroyli, keng manglayli, qulog`i yupqa, iyagi sergo`sht, qoshi ko`proq bir-biriga
tutash, ko`zi qisiqnoma qiz, boybichcha monand, og`ir ko`chgan qiz edi
(“Ravshan”
dostoni). Keng, go`shtdor, tor, kachkil, past, o`rta, yupqa, sergo`sht so`zlarning «sifat
belgi», «barqaror belgi», «umumiy baho», «shakl-ko`rinish» ma`nolarida birlashib,
inson tasvirini, uning qiyofasini chizib berishda qo`llangan. Ular o`zaro farqlovchi
ma`nolar – keng-tor «antonim belgi», keng – «me`yor ortiq», tor – «me`yor kam»,
sergo`sht, go`shtdor «sinonim belgi», «me`yor teng» kabi ifoda ma`nolarida
voqelashgan.
Dostları ilə paylaş: |
