shahar va qishloqlardan kelganliklari turlicha kiyim va
shevalaridan bilinib turgan
yosh-yosh yigit-qizlar konferens zalning ich-sirtini to‘ldirib yuborgan edi.
Sifatlarning otlashishi.
Otlashgan
sifatlar
kim? nima?
so‘roqlariga javob bo‘ladi. Egalik, kelishik
qo‘shimchalari bilan qo‘llanadi, ko‘plik qo‘shimchasini oladi. Otlashgan
sifatlar gap
ichida ega, to‘ldiruvchi, qaratqich-aniqlovchi bo‘lib keladi:
Qozonga yaqin yursang,
qorasi yuqar, yomonga yaqin yursang yarasi yuqar (maqol). Bilimlining kuchi
mingga
yetar, bilimsizning kuchi birga yetar. Otlashgan sifatlar undalma ham bo‘lib keladi:
Yaxshilar uni eslang!
Boshqa turkumdagi so‘zlarning sifat o‘rnida qo‘llanishi.
1) Otlar sifat o‘rnida qo‘llanadi: tilla (odam), kumush (qish), oltin (kuz), temir (oyoq);
2) sifatdoshlar: kelishgan (qiz), aytar (so‘z), kelajak (avlod); 3) ravishlar: oqilona
(maslahat), tez (odam), o‘zbekcha (odat);
Sifatlarning tuzilish turlari.
•
sodda sifatlar bir o‘zakdan iborat bo‘ladi: aqlli, yaxshi.
•
qo‘shma sifatlar – rahmdil, ertapishar, havo rang. Bunda sifatlar: 1) ikki tub
so‘zdan
tashkil topib, ot+ot, ot+sifat, sifat+ot, ravish+ot ko‘rinishlarida bo‘ladi:
kulcha yuz (bola), xom semiz (yigit), kamgap; 2) biri tub, ikkinchisi
yasama
so‘zdan iborat bo‘ladi: ishyoqmas, erksevar, tilbilmas.
•
birikmali sifatlar: uzun tolali (paxta), yoshi ulug’ (inson), gapga usta (odam),
oqishdan kelgan (yigit).
•
juft sifatlar – o‘ydim-chuqur, och-nochor, nozik-nihol, ola-quroq.
•
takroriy sifatlar – baland-baland, uzun-uzun, yo‘l-yo‘l (pijama).
