Axborot tizimlari

BPM va ECM tizimlarining tarkibi 
Bir va boshqa tizim qanday vazifalarni hal qilishini tushunish 
uchun ular qanday modullardan iboratligini ko‘rib chiqamiz. 
Biznes-jarayonlarni boshqarish tizimining asosiy modullari: 

grafik modellashtirish moduli. Modul tahlilchiga jarayonni ish 
jarayoni, biznes qoidalari va axborot oqimi nuqtai nazaridan 
ifodalashga imkon beradi; 

dinamik modellash moduli. Modul dinamikada biznes jarayonining 
modelini taqdim etishga imkon beradi. Uning yordami bilan 
jarayonlarning muammoli sohalari va manbalar cheklovlari 
aniqlandi, bu modellashtirish bosqichida jarayonga tuzatishlar 
kiritishga imkon beradi; 

dasturlarni ishlab chiqish moduli. Modul ishlab chiquvchiga 
foydalanuvchi interfeysi, turli xil dialog shakllari va biznes-ilovalar 
va axborot tizimlari bilan integratsiyani yaratish uchun zarur 
vositalarni taqdim etadi; 

ish oqimi va ish qoidalarini boshqarish moduli. Modul ish oqimlari, 
ma’lumotlar oqimi va hujjatlarni boshqarishni amalga oshiradi. 
Modul, shuningdek, belgilangan ish qoidalarining bajarilishini 
kuzatadi; 

jarayon interfeysi moduli. Modul foydalanuvchilarga berilgan 
vazifalarni ko‘rishga va ularni bajarishga imkon beradi; 

jarayonni boshqarish moduli. Modul sizga jarayonlarni kuzatish, 
jarayon ko‘rsatkichlarini olish, ularni tahlil qilish, ular asosida 
hisobotlarni tuzish imkonini beradi. Monitoring sizga biznes 
jarayonlarini optimallashtirish va o‘zgartirishlar kiritish imkonini 
beradi; 

BPM tizimini boshqarish moduli. Modul sizga dasturiy ta’minotni 
sozlash, kirish huquqlarini tayinlash, boshqarish vositalarini 
boshqarish imkonini beradi. 
Zamonaviy ECM odatda quyidagi modullarni o‘z ichiga oladi: 

---

128 

hujjatlarni boshqarish moduli yoki yozuvlar (Katalog, Integrated 
Document boshqarish). Modul hujjatlar, hujjat kartalarini saqlash, 
tahrirlash, foydalanish huquqlarini farqlash, hujjat bilan ishlash 
tarixini saqlashni ta’minlaydi; 

hujjatlar rasmlarini boshqarish uchun modul (Document Imaging). 
Modul qog‘oz hujjatlarni olish, o‘zgartirish va boshqarish bilan 
ta’minlaydi; 

ish oqimini boshqarish moduli (ish jarayoni, BPM, ish jarayonlarini 
boshqarish). Modul biznes-jarayonlarning qisman boshqarilishini 
ta’minlaydi, hujjatlarni va boshqa tarkibni oldindan ishlab chiqilgan 
yo‘nalishlar bo‘ylab uzatishga imkon beradi, ish vazifalarini 
tayinlaydi, biznes-jarayonlarning rivojlanish jurnallarini yaratadi; 

veb-tarkibni boshqarish moduli (WCM, Web Content Management). 
Modul eng muhim ma’lumotlarning taqdimotini, birlashtirilgan ish 
muhitini, ma’lumotlarga kirishni cheklashni va yagona xavfsizlik 
siyosatini taqdim etadi; 

media tarkibni boshqarish moduli (DAM, Digital Asset 
Management). Modul ulardan maksimal foyda olish uchun elektron 
ko‘rinishda aktivlar sifatida ishlaydi; 

bilimlarni boshqarish moduli (KM, Knowledge Management). 
Modul qaror qabul qilish uchun zarur bo‘lgan ma’lumotlarni 
to‘plash, izlash, etkazib berish tizimlarini qo‘llab-quvvatlaydi. 
Modulda to‘liq matnli qidiruv, bir xil axborot manbalarida oxir-
oqibat qidirish, ma’lumotlarni avtomatik tasniflash va vizualizatsiya 
qilish kabi vositalar mavjud; 

jamoaviy munosabatlarni boshqarish uchun modul (hamkorlik). 
Modul hujjatlarni tayyorlash va ishlatishda foydalanuvchi bilan 
o‘zaro aloqalarni o‘rnatishga imkon beradi.
BPM va ECM tizimlarining modullari bilan tanishganingizdan 
so‘ng, siz biznes-jarayonlarni boshqarish tizimi faqat ECM tizimining 
tarkibiy qismi ekanligi haqidagi hisni olishingiz mumkin, ammo bu 
unchalik emas. 
Ish jarayonlarini boshqarish tarkibni boshqarishni to‘ldiradi yoki 
aksincha 
Tashkilotdagi ma’lumotlarning qariyb 20 foizi tuzilgan, qolgan 80 
foizi esa tarkibiy emas. Tashkilot tarkibini boshqarish uchun zarurdir 
nosozliklarni tuzatish jarayonibu esa o‘z navbatida tarkibsiz 

---

129 
imkonsizdir. Qoidaga ko‘ra, ECM ni asos sifatida tanlagan 
tashkilotlarda jiddiy jarayonlar hujjatlarni rasmiylashtirmasdan amalga 
oshirilmaydi. 
Amalda, elektron hujjat aylanishi va biznes jarayonini boshqarish 
tizimlarining o‘zaro ta’siri ko‘pincha teng kelmaydi, tizimlardan biri 
dominant bo‘lib, asosiy rol o‘ynaydi, ikkinchisi ikkilamchi. Buning 
sababi, xaridor turli xil avtomatlashtirish talablariga ega va natijada 
turli maqsadlarga erishishni xohlaydi. 
Masalan, ISO uchun sertifikatlash uchun faqat matnli 
reglamentlar va biznes-jarayonlarning grafik modellariga ehtiyoj 
mavjud bo‘lsa yoki biron bir alohida jarayonni bir martalik 
avtomatlashtirish zarurati bo‘lsa, unda axborot resurslarini boshqarish 
(ECM) tizimining funktsional imkoniyatlari vazifalarni to‘liq hal qiladi. 
Xuddi shu holatda, agar tashkilot oxir-oqibat biznes-
jarayonlarning butun tarmog‘ini boshqarishi kerak bo‘lsa, unda birinchi 
navbatda biznes jarayonlarini boshqarish tizimini joriy etish maqsadga 
muvofiq bo‘ladi, uning faoliyati korxonaning biznes-jarayonlarini 
modellashtirish, avtomatlashtirish, monitoring qilish, tahlil qilish va 
takomillashtirishni amalga oshirishi mumkin. BPM tizimi doirasida 
biznes-jarayonlar aniqlanadi va amalga oshiriladi, ushbu biznes-
jarayonlar doirasida ish oqimi shakllantiriladi, parallel ravishda hujjat 
aylanishi yaratiladi, bu esa ECM tizimida boshqarish uchun qulaydir. 
ECM tizimini joriy qilishdan haqiqiy foyda faqat tashkilotning 
asosiy jarayonlariga ta’sir o‘tkazish imkoniyatini yaratgan taqdirdagina 
bo‘ladi. tarkibiy bo‘lmagan ma’lumotlarni jarayonlarga qo‘shib 
qo‘yish. Va bu BPM ECM tizimi va tashkilotning boshqa korporativ 
axborot tizimlari o‘rtasidagi bog‘liqlikdir. BPM bu hujjat aylanish 
tizimiga axborot resurslarini boshqarish tizimiga aylanish va ularni 
tashkilotning biznes-jarayonlariga moslashtirish imkonini beradigan 
narsa.