Bulut texnologiyasi nima va nega kerak

III BOB. BULUTLI TEXNOLOGIYALAR HAMDA 
TELEKOMUNIKATSIYA TIZIMLARI VA TARMOQLARNING O‘ZARO 
INTEGRATSIYALARI TAXLILI
3.1.Servis modellari va asosiy yetkazib beruvchilar 
Software as a Service (
SaaS
) - xizmat sifatida dasturiy ta’minot. Iste’molchi 
ushbu modeldan provayder tomonidan bulutli infratuzilmasida ishga tushurilgan 
ilovadan foydalanadi. Interfeys (veb-brovzer) yoki dastur interfeysi orqali mijoz 
foydalana olishi mumkin.Is’temolchi bulutli infratuzilma asosini boshqarish va 
nazorat qilish xuquqiga ega, shu jumladan: tarmoqni, serverni, operatsion tizimni, 
ma’lumotlar bazasini xatto ilovalar parameterlarini o’zgartirish imkoniyati 
berilmagan. 
Platform as a Service (
PaaS
) - xizmat sifatida platforma. Bulutli hisoblash 
is’temolchiga dasturiy platformadan foydalanish uchun ruhsat berilgan model 
xisoblanadi, bunda quydagi imkoniyatlardan foydala oladi: operatsion tizim, 
ma’lumotlar bazasi, prikladnoy DT, ishlab chiqish vositalari va DT sinovi. 
Is’temolchi uchun, kompyuter platformasiga o’rnatilgan operatsion tizim, web - 
ilovalarni ishlab chiqish, tarqatish va boshqarish uchun maxsus vositalar ijaraga 
beriladi. Is’temolchi bulut infratuzilma asosini boshqarish xuquqiga ega emas, shu 
jumladan: tarmoq, serverlar, operatsion tizimlar yoki ma’lumotlar bazasini ham 
lekin tarqatilgan ilovalar va ish olib borayotgan muhit konfiguratsiya parametlarni 
sozlash imkoniyati mavjud. 
Infrastructure as a Service (
IaaS
) - xizmat sifatida infrastruktura. 
Is’temolchi ushbu bulutli hisoblash modelida ishlov berish vositalarini boshqarish 
va saqlash, fundamental hisoblash resurslari (virtual serverlar va tarmoq 
infrastrukturalar) nazorat qilish xuquqiga ega. Bunda is’temolchi o’zining 
xoxishiga ko’ra operatsion tizimlar va dasturlarni mustaqil tarizda o’rnatish 
mumkin. Shunda is’temolchi abstrak hisoblash kuchi(server vaqti, disk maydoni 
va tarmoq kanallarni o’tkazish qobilyati) yoki autsorsing IT- infrastrukturalardan 
foydalanish mumkin. Is’temolchi bulut infrasutrukturasini asosini boshqarmaydi, 

---

25 
lekin operatsion tizim , saqlanayotgan va tarqalgan ilovalarni boshqarish 
imkoniyatiga ega. 
Bulutli ma’lumotlar markazi yoki ma’lumotlarga ishlov berish markazida 
(U,0) quydagilar joylashtirilgan bo’ladi: fizik uzkunalar yoki hardware (serverlar, 
ma’lumotlar saqlash bazasi, ish stansiyalar), tizimli dasturiy ta’minot (OC, 
virtualizatsiya vositasi, avtomatizatsiya) instrumental va prikladnoy DT, 
uskunalarni boshqarish tizimi (Equipment management systems), tarmoq 
infratuzilmasi (Network infrastructure): marshutizator va kommutatorlar (routers 
and switches) fizik uskunalarni ulash va birlashtirish uchun. Shu jumladan tizim 
muxandisi ta’minoti ma’lumotlar markazi ishini normal ta’minlaydi (Systems of 
engineering support). 
SaaS sxemasi bo’yicha har xil turdagi bulut ilovalari xizmat ko’rsatadi. 
Business Apps, Office Web Apps, Management Apps, Communications, Security 
va boshqalar. SaaS AQSh da keng tarqalgan xisoblanadi. eng ko’p tarqalgan 
bulutli ilovalarga quydagilar kiradi: CRM (mijozlar o’rtasidagi o’zaro 
munosabatlarni boshqarish tizimi) , HRM (kadrlar va hodimlar bilan ishlash 
tizimi), ERP (resurslar va tashkillashtirish tizimi, misol uchun 1C), offis ilovalari, 
kommunikatsiya manbai va boshqalar. Dunyo miqiyosida Salesforce.com 
kompaniyasi CRM bulutli ilovalarni tarqatishda yetakchi hisoblanadi. 
Kommunikatsiya vositalaridan biri elektron ro’yhat (misol uchun , Gmail), avdio 
va video chatlar (misol uchun, Microsoft Lync Online), bulut servisi (Mobile 
Device Manegement - mobil qurilmani boshqarish). Bulutli servisda MDM mobil 
qurilmasi orqali korparativ tizimlar bilan ishlash uchun mo’ljallangan. 
MDM bulutli tizimi boshqaruvida ishlaydigan har - hil turdagi mobil 
qurilmalarga ilovalar yani agentlar o’rnatiladi. Bu ilovalar o’z o’rnida 
markazlashgan mobil qurilmalarni sozlashda bulut xizmatidagi SaaS korparativ 
tarmog’iga kirish imkoniyatini beradi. Bulut kommunikatsion vositalari boshqa 
SaaS bulutli xizmati orqali integratsiya qilinadi, misol uchun, CRM+MDM, Office 
Web Apps+Lync Online, Google Docs, Gmail, Hangouts va boshqalar. Saas ning 
asosiy iste’molchilari kichik va o’rta biznes tashkilotlari xisoblanadi. Ko’pgina 

---

26 
SaaS - ilovalar xodimlarni hamkorlikda faoliyat yurutishi va qo’llab quvatlashi 
uchun tadbiq etilib, ularni umum masalalarni birgalikda yechimini topishga 
undaydi. SaaS - ilova arxetekturasi yagona nusxali ilovalarni serverda ishga 
tushiriladi, koplab istemolchlarga multijara (Multi - tenant) sifatida xizmat qiladi.” 
Har bir bajarilayotgan ish jarayonida is’temolchiga o’z virtual nusxa ilovasi 
taqdim etiladi.