O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi jalilova s. X., G`Ayibova n. A

Metodikani o‘tkazish tartibi: 
Ushbu metodni o‘tkazishning va natijalarni tahlil qilishning turli shakllari 
mavjud. Masalan, metodika ikki xil shaklda o‘tkazilishi mumkin. Birinchi shakli 
noparametrik tarzda metodikani o‘tkazishda sinaluvchilarga o‘z guruhidan 
tanlaydigan kishilarning soni chegaralab qo‘yilmaydi. Sinaluvchining oldiga 
guruh a’zolarining ro‘yxati qo‘yilib, shu kishilarni o‘ziga yoqish yoki yoqmaslik 
darajasiga qarab raqamlab chiqish taklif etiladi. Noparametrik metodikani 
noqulaylik tomoni shundaki, guruh a’zolari soni 15-16 tadan oshgandan so‘ng 
sotsiometrik tanlovlar sonini hisoblash qiyinlashib qoladi. Bunday vaziyatlarda 
elektron hisoblash mashinalardan foydalanish maqsadga muvofiq. Noparametrik 
metodikaning yana bir noqulayligi, shaxs guruhidagi 20-25 ta tengdoshlarini 
ob’ektiv ravishda baholashga, munosabatini bildirishga qisqa vaqt ichida 
qiynalib, tasodifiy tanlov bajarishi mumkin. 
Metodikaning ikkinchi shakli parametrik tarzdagi tanlovlar bo‘lib, shaxsga 
o‘zi faoliyat ko‘rsatayotgan guruhdan 3-5 tagacha kishilarni (o‘ziga yoqqan) 
tanlash taklif etiladi. YA’ni tanlov soni 3-5 ta kishi bilan chegaralanadi. 

---

210 
Tadqiqotchilarning fikricha, parametrik tarzdagi tanlovlar sodda, ishonchli 
bo‘lib muhim tanlovlar sonini va qiymatlarini hisoblashni osonlashtiradi.
Tanlovlar sonining chegaralanganligi (3-5 kishi) shaxsning tanlovlarga 
jiddiy e’tibor bilan yondashishiga sabab bo‘ladi.
Sotsiometrik me’zon tadqiqot maqsadiga mos tushgan holda shaxslararo 
munosabatlarning ma’lum bir jihatiga qaratilgan bo‘lishi lozim. Sotsiometriya 
tanlovlarini o‘tkazishda eksperimentator tomonidan sinaluvchilarga beriladigan 
savollar mezonlarining ahamiyati katta. Ularni tanlashda, savollarni tuzishda 
konkret vaziyatlar va sinaluvchilar guruhi xususiyatlari va shu kabilar nazarda 
tutilishi lozim. Sotsiometrik mezonlar shartli ravishda quyidagicha bo‘lishi 
mumkin: 
1. 
Rolli
: “Agar siz sinf boshlig‘i bo‘lsangiz, biron bir jiddiy topshiriqni 
bajarish uchun ajratilgan guruh tarkibiga o‘z sinfdoshlaringizdan kimni kiritgan 
bo‘lar edingiz?” 
2.