Va axborot texnologiyalari 6-sinf toshkent – 2021

Mualliflik huquqi 
Bugungi kunda Internetdan ko‘chirilgan asar (rasm, qiziqarli maqola, qo‘shiq, musiqa, kino yoki 
boshqa nashr)larni ularning manbasiga havola ko‘rsatmasdan foydalanish oddiy holga aylanib 
qolmoqda. Internet foydalanuvchilarining hammasi ham bu asarlarning muallifi mavjudligi, 
ulardan ruxsat olish lozimligini bilavermaydi. Axborotning Internetdan joy olganligi undan erkin 
va xohlaganday foydalanish mumkin degani emas. Internetdan joy olgan har bir asarning o‘z 
egasi bor, har bir asar “Mualliflik huquqi to‘g‘risida”gi qonun bilan himoyalangan. O‘zbekiston 
Respublikasida mualliflik huquqining asosiy me’yorlari “O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik 
kodeksi” (1041–1073-moddalar) hamda “Mualliflik va turdosh huquqlar to‘g‘risida“gi O‘zbekiston 
Respublikasi qonunida (2006-yil 22-iyun) qat’iy belgilangan. Agar biror shaxs mualliflik huquqi bilan 
himoyalangan asarni noqonuniy ravishda nusxalasa, tarqatsa, undan daromad manbayi sifatida 
foydalansa, muallif o‘z mualliflik huquqlarini himoya qilish uchun tegishli idoralarga murojaat etishi 
mumkin. Mualliflik huquqi to‘g‘risidagi qonunlar jahonning deyarli barcha mamlakatlarida mavjud. 
Shuning uchun muallif ruxsatisiz uning asarlarini ishlatish, tarqatish mumkin emas! 
Ba’zan do‘konlarda kitob, disk va dasturlarning noqonuniy 
nusxalarini kuzatish mumkin. Bunday holatda nusxa yaratganlar 
ham, ushbu nusxalarini sotganlar ham qonun oldida javobgar 
hisoblanadi.
Internetdan olingan ma’lumotni kompyuterda saqlash va undan 
shaxsning o‘zi foydalanishi qonunga zid emas. Bu ma’lumotni 
veb-sayt, ijtimoiy sahifa, kanal yoki guruhlarda nashr qilish kerak 
bo‘lsa, albatta uning manbasiga havola ko‘rsatilishi lozim.
Shuningdek, mualliflik huquqi bilan himoyalanmagan materiallar ham mavjud bo‘lib, ular 
quyidagilardan iborat:
• rasmiy hujjatlar (qonunlar, sud qarorlari, qonun hujjatlari va h. k.) va ularning rasmiy tarjimalari;
• davlat ramzlari va belgilari (bayroqlar, gerb, emblema va boshqalar);
• xalq ijodiyoti asarlari;
• axborot xarakteridagi voqea va faktlar to‘g‘risidagi xabarlar;
• qisqartirilgan ismlar va shiorlar.
Internetdagi ma’lumotlardan mualliflik huquqini 
buzmasdan foydalanish uchun quyidagilarga 
amal qilish kerak:
– mualliflik huquqi belgisini joylashtirish;
– manbani ko‘rsatish;
– ma’lumotlar joylashgan asl saytga to‘g‘ridan 
to‘g‘ri havolani o‘rnatish.

---