52
(
)
(
)
≡
+
+
≡
+
+
.
3
0
3
2
5
0
3
2
3
3
d
mo
x
x
d
mo
x
x
Bu sistemaningn ikkinchi taqqoslamasi (
x
– 1)
x
(
x
+ 1)
≡
0 (
mod
3) taqqoslamaga
teng
kuchli va u
x
ning barcha butun qiymatlari uchun o’rinli. Demak berilgan
taqqoslama quyidagi taqqoslamaga teng kuchli bo’ladi
x
3
+ 2
x
+ 3
≡
0 (
mod
5),
bu yerdan
x
≡
2; 4 (
mod
5) ni hosil qilamiz.
Berilgan 15 modul bo’yicha quyidagi yechimlarni hosil qilamiz:
x
≡
2; 7; 12; 4; 9; 14 (
mod
15).
■
Misol 9. Quyidagi chiziq qaysi butun nuqtalardan o’tadi:
15
u
= 2
x
3
– 5
x
2
+ 4
x
+ 11, bu yerda – 2 <
x
< 8 ?
Yechilishi.
Chiziq tenglamasidan 2
x
3
– 5
x
2
+ 4
x
+ 11
≡
0 (
mod
15)
taqqoslamaga ega bo’lamiz. Bu taqqoslama esa quyidagi sistemaga teng kuchli
2
x
3
– 5
x
2
+ 4
x
+ 11
≡
0 (
mod
5)
2
x
3
– 5
x
2
+ 4
x
+ 11
≡
0 (
mod
3).
Birinchi taqqoslama
x
≡
2; 4 (
mod
5) yechimlarga, ikkinchisi esa
x
≡
1; 2 (
mod
3) yechimlarga ega.
Endi
x
≡
2 (
mod
5)
x
≡
2 (
mod
5)
x
≡
4 (
mod
5)
x
≡
4 (
mod
5).
x
≡
1 (
mod
3)
x
≡
2 (
mod
3)
x
≡
1 (
mod
3)
x
≡
2 (
mod
3),
taqqoslamalarni yechib,
x
≡
7; 2; 4; 14 (
mod
15) yechimlarni topamiz.
Shartda ko’rsatilgan oraliqqa
x
ning quyidagi qiymatlari tushadi:
x
=7; 2; 4; - 1.
u
ning mos qiymatlari chiziqningn berilgan tenglamasidang topiladi.
■
Misol 10. Taqqoslamalar sistemasini yeching:
9
u
≡
15
(
mod
12),
7
x
– 3
u
≡
1
Yechilishi.
Birinchi taqqoslamaning ikkala tomonini va modulini 3 ga
qisqartirib, 3
u
≡
5 (
mod
4), yoki 3
u
≡
9 (
mod
4), yoki
u
≡
3 (
mod
4) ni hosil qilamiz.
12 modul bo’yicha
u
≡
3; 7; 11 (
mod
12) yechimlar kelib chiqadi.
Bu yerdan quyidagi uchta sistemani hosil qilamiz:
7
x
≡
1 + 3
u
7
x
≡
1 + 3
u
7
x
≡
1 + 3
u
(
mod
12), (
mod
12), (
mod
12)
u
≡
3
u
≡
7
u
≡
11
Bu sistemalarni soddalashtirib,
x
≡
10
x
≡
10
x
≡
10
(
mod
12), (
mod
12), (
mod
12)
u
≡
3
u
≡
7
u
≡
11.
yechimlarni hosil qilamiz.
■
Misol 11.
Taqqoslamalar sistemasin yeching:
x
+ 2
u
≡
3
54
114.
Quyidagi taqqoslamalar sistemalarini yeching:
a)
x
≡
a
(
mod
6) b)
x
≡
2 (
mod
6)
x
≡
1 (
mod
8) ;
x
≡
a (
mod
8) ;
c)
x
≡
5 (
mod
18) d)
x
≡
a
(
mod
7)
x
≡
8 (
mod
21)
x
≡
b
(
mod
5)
x
≡
a
(
mod
35) ;
x
≡
c
(
mod
3) .
115.
Quyidagi sistemalar yechimga ega bo’ladigan
a
ning
barcha qiymatlarini
toping:
a)
x
≡
a
(
mod
6) b)
x
≡
3 (
mod
11) c) 2
x
≡
a
(
mod
4)
x
≡
1 (
mod
10) ;
x
≡
11(
mod
20) ; 3
x
≡
4 (
mod
10) .
x
≡
2 (
mod
21)
x
≡
1 (
mod
15)
x
≡
3 (
mod
11)
x
≡
a
(
mod
18)
116*.
O’nlik sanoq sistemasida
xuz
138 ko’rinishda
yozilgan
N
soni 7 ga
bo’linadi, 138
xuz
soni esa 13 ga bo’linganida 6 qoldiq qoladi va
x
1
u
3
z
8 sonini 11ga
bo’linganida 5 qoldiq qoladi.
N
sonini toping.
117*.
13
xu
45
z
sonini 792 ga bo’linishini bilgan holda
x, u, z
larni toping.
118*.
Shunday uch xonali sonlarni topingki, ularni har birining o’ng
tomoniga
shu sondan keyin keladigan sonni yozsak aniq kvadrat hosil bo’lsin.
119*.
Noma’lum sonni 7 ga bo’lsak, 3 qoldiq hosil bo’ladi, shu noma’lumning
kvadratini 7
2
ga bo’lsak 44 qoldiq hosil bo’ladi; uning kubini 7
3
ga bo’lsak 111
qoldiq hosil bo’ladi. Noma’lum sonni toping.
120.
Quydagi taqqoslamalarni o’zaro tub modullar bo’yicha taqqoslamalar
sistemasiga keltirib yeching:
a) 13
x
≡
32 (
mod
28); b) 245
x
≡
405 (
mod
475); c) 78
x
≡
49 (
mod
77);
d) 56
x
≡
81 (
mod
45); ye)
x
2
≡
- 1 (
mod
20); g)
x
2
≡
- 1 (
mod
85).
121.
Quyidagi chiziq qaysi butun nuqtalardan o’tadi:
14
y
= 3
x
3
– 4
x
2
+ 11
x
+ 4, bu yerda - 7 <
x
< 7?
122.
Quyidagi taqqoslamalar sistemalarini yeching:
a)
x
+ 3
u
≡
5 b)
x
≡
2
(
mod
7) ; (
mod
4) ;
4
x
≡
5
x
– 2
u
≡
1
c) 9
u
≡
15 d) 3
x
– 5
u
≡
1
(
mod
12) ; (
mod
12) ;
3
x
- 7
u
≡
1 9
u
≡
15
e)
x
+ 2
u
≡
0 f) 3
x
+ 4
u
≡
29
(
mod
5) ; (
mod
143) ;
3
x
+ 2
u
≡
2 2
x
– 9
u
≡
- 84
g)
x
+ 2
u
≡
4 h) 4
x
-
u
≡
2
(
mod
5) ; (
mod
6) .
55
3
x
+
u
≡
2 2
x
+ 2
u
≡
0
123.
Quyidagi tenglamalar sistemasini butun sonlarda yeching:
a)
x
+ 2
y
+ 5
z
= 1 b)
x
–
y
– 3
z
= 1
3
x
+
y
+ 5
z
= 3 ;
x
+
y
– 2
z
= 1 .
124.
3
x
–
u
+ 1 2
x
+ 3
u
– 1
va ifodalar butun son bo’ladigan.
7
7
x
va
u
ninng butun qiymatlarini toping,
Dostları ilə paylaş: