B. N. Oripov tasviriy san’at va uni 0 ‘qitish metodikasi
Yorug‘lik — tabiiy yoki sun’iy nur manbayidan tushayotgan yorug‘lik maydonidir. Soya —
Yüklə 5,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Yorug‘lik —
tabiiy yoki sun’iy nur manbayidan tushayotgan yorug‘lik maydonidir. Soya — yorug‘lik maydoniga qarama-qarshi, teskari joylash- gan yuzadir. Blik. Eng kuchli yorug‘lik maydoni yarqirash, yaltirash (blik) deyiladi. Yarim soya. Yorug‘lik bilan soya orasidagi kuchsiz yorug‘lik va kuchsiz soya yarim soya deyiladi. Shaxsiy soya — naturaning o‘zidagi soya. Tushuvchi soya — naturadan tashqaridagi, ya’ni bir narsaning to'silishi natijasida soyasining boshqa tomonga tushishidir. R efleks. N aturadagi soyaga tushayotgan ak s-sh u ’la — refleks deyiladi. 73 Yorug‘-soyalar rasmi chiziladigan narsalarning sirt tuzilishiga bog‘liq holda tashkil topadi va shakllanadi. Ma’lumki, tushayotgan yorug‘likning manbayiga qarab (tabiiy va sun’iy) nur yo‘nalishi- ning yo‘li turlicha bo’ladi. Demak, yorug‘lik qay holatda tushishi va uning nur yo‘llarining yo'nalishiga qarashdan ko‘ra, natura va obyektdagi yorug'-soyalarning ko‘rinishiga qarab, rasm chizish maqsadga muvofiqdir. Chunki rasm chizayotganda tushayotgan nur manbayining o ‘m i o‘zgarib qolishi ham mumkin. Yorug‘ va soyalar perspektiva qonuniga ko‘ra ham o‘zgaradi. Yorug‘lik kuchi yuqori bo‘lsa, tushayotgan soya qisqa bo‘ladi, yorug‘lik kuchi past bo‘lsa, soya uzayibroq ko‘rinadi, soya va yoruglik o ‘rtasidagi ajralish chegarasi ham xiraroq b o ‘ladi. Soyalarning yorug‘lik manbayiga yaqin qismi to ‘q b o ‘lib, uzoqlashgan sari esa ocharib boradi. Rasm chizishda ko‘rish maydoniga ko‘ra ham yorug‘-soyalar farqlanadi. Eng yaxshi ko‘rish maydonidagi yorug‘-soyalar aniq, tiniq ko‘rinadi, o‘rtacha ko‘rish maydoni o‘rtacha, xira ko‘rish m aydonidagi yorug‘-soyalar esa xiraroq b o ‘ladi. Bularning ham m asi rasm chizuvchiga perspektiva qonunlari asosidagi ko‘rinishda bo‘ladi va shunday tasvirlashga to ‘g‘ri keladi. Xullas, perspektiva qonunlari rasm chizuvchiga kuzatish va ko‘rish faoliyatini narsalarning uzoqlashuvi va chetlashuvi asosida yorug‘-soyalar hodisasini perspektiva qonunlariga bo‘ysindirgan holda idrok etish imkoniyatini yaratadi va uni tasvirlashni shu qonuniyatlar asosida amalga oshirishni ta ’minlashga imkon beradi. M a’lumki, hajmli narsalarga tushayotgan yorug‘-soyalar bu narsalarning sirt tuzilishiga — shakli, tuzilishi va rangiga bog‘liq bo‘ladi. Prizmatik shaklga ega bo‘lgan predmetlarda yorug‘- soyalardagi o‘zgarish keskinlik bilan ro‘y bersa, silindrik va shar shaklidagi predmetlarda esa asta-sekinlik bilan o‘tiladi. Bunday o ‘zgarishni rasm chizuvchi natura va obyektlarni sinchiklab kuzatishi asosida o ‘rganib boradi. Ulami shu kuzatuvlar asosida tasvirlash mashqlari vositasida malaka hosil qiladi. Bu o ‘rinda albatta o‘qituvchining tushunchalari va ko‘rsatmalari qo‘l keladi. 74 Rasm chizishni albatta prizmatik shakldagi predmetlardan boshlash maqsadga muvofiq ekanligini ta’kidlab o ‘tamiz. Chunki, prizmatik predmetlar rasmini chizish, ayniqsa, rasm chizishni endi o ‘rganayotganlar uchun bir qator qulayliklar yaratadi. Chunki, prizmatik shakldagi predmetlar rasm chizuvchiga, eng avvalo, perspektiva qonunlarini, so‘ngra yorug‘-soyalarni, ulardagi o‘zgarishlarni tezroq payqab ohsh imkonini beradi. Prizmatik shakllar hajmli predmetlarni o‘rganish va idrok etishda qulaylik yaratgan holda bu ishni kub rasmini chizishdan boshlashni tavsiya etadi. Yüklə 5,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|