Mövzu №1: ″″″″ darəetmənin, dövlət idar
Yüklə 5,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
sahələr üzrə yoxlayır, onların fəaliyyətini əlaqələndirir və nizama salır. 335
Sahələrarası yoxlamanı həyata keçirən orqanlar müvafiq səlahiyyətlərə malikdirlər. Sahələrarası yoxlamanı həyata keçirən orqanlar onların səlahiyyətlərinə aid olan məsələlər üzrə idarə, müəssisə və təşkilatların işini yoxlamaq və müayinə etmək hüququna malikdirlər. Yoxlamanın nəticələrinə müvafiq olaraq, sahələrarası yoxlamanı həyata keçirən orqan nəzarətaltı orqanlar olan idarə, müəssisə və təşkilatları aşkar edilmiş pozutuların aradan qaldırılması üçün yerinə yetirilməsi məcburi xarakter daşıyan göstərişlər verə bilərlər. Sahələrarası yoxlamanı həyata keçirən orqanlara Vergilər Nazirliyi, Maliyyə Nazirliyi, Dövlət Statistika Komitəsi, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi və s. müvafiq icra hakimiyyəti orqanları aiddirlər. Dövlət idarəetməsində həyata keçirilən yoxlama növlərindən biri də ″″″″sahəvi yoxlama″″″″dır. ″″″″Sahəvi yoxlama″″″″ - bir sistemə daxil olan orqanlar üzərində sahəvi səlahiyyətlərə malik olan orqanlar tərəfindən sahəvi səlahiyyətlər çərçivəsində həyata keçirilir. Sahəvi yoxlama sahəvi yoxlama səlahiyyətlərinə malik olan dövlət idarəetmə orqanına tabe olan orqanlar – idarə, müəssisə, təşkilat və vəzifəli şəxslərin fəaliyyətinin müxtəlif metodlarla, yəni, rəhbərlik tərəfindən şəxsən və xüsusi aparat (inspeksiya, yoxlama- təftiş xidməti) vasitəsi ilə mütəmadi yoxlamanın həyata keçirilməsindən ibarətdir. Sahəvi yoxlama – tabeçilikdə olan orqanların, idarə, müəssisə və təşkilatların işlərinə gündəlik sahəvi rəhbərliyini həyata keçirilməsi prosesində aparılır. darədaxili yoxlamanın həyata keçirilməsi prosesində yoxlanılan obyektin fəaliyyətinin bütün əsas məsələləri həll edilir. O cümlədən də, idarəetmə prosesində istifadə edilən forma və metodların məqsədəuyğunluğu qiymətləndirilir. darədaxili yoxlama – yoxlamanın məzmunundan asılı olaraq aşağıdakı növlərə bölünür: -ümumi yoxlama, yəni bu və ya digər orqanın idarə, müəssisə və təşkilatın bütün işinin yoxlanılması; -xüsusi yoxlama, yəni yoxlama obyektinin işinin ayrı-ayrı istiqamətlərinin yoxlanılması. darədaxili yoxlamanı aparan müvafiq orqanların və vəzifəli şəxslərin yoxlama səlahiyyətləri, bir qayda olaraq, onların səlahiyyətlərini müəyyən edən aktla nizamlanır. darədaxili yoxlama - idarəçiliyin ayrılmaz hissəsidir. darədaxili yoxlama – yoxlamanı təşkil edən və ya onu bilavasitə həyata keçirən şəxsin dövlət-hakimiyyət səlahiyyətləri ilə bağlıdır. Ona görə də yoxlanılan orqanın, idarə, müəssisə və təşkilatın idarəetmə aktının ləğv edilməsi, dəyişdirilməsi və ya müvəqqəti dayandırılması məsələsi yoxlama prosesində həll edilir. Yoxlama subyektindən və dövlət orqanları səlahiyyətlərinin həcm və xarakterindən asılı olaraq, həyata keçirilən dövlət yoxlamaları aşağıdakı növlərə bölünürlər: - qanunvericilik hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçirilən yoxlama; - icra hakimiyyəti orqanları (ümumi, sahələrarası və sahəvi səlahiyyətli) tərəfindən həyata keçirilən yoxlama.
Qanunvericilik hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçirilən yoxlama 336
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 7-ci maddəsinin 3-cü bəndinə əsasən Azərbaycan Respublikasında dövlət hakimiyyəti – hakimiyyətlərin bölünməsi prinsipi ə
vasitəsi ilə). Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 95-ci maddəsinə əsasən Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin həll etdiyi məsələlərin dairəsi müəyyən edilmişdir. cra hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçirilən yoxlama Ə
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 8-ci maddəsinə əsasən Azərbaycan Respublikasının başçısı Azərbaycan Respublikasının Prezidentidir. O, ölkənin daxilində və xarici münasibətlərdə Azərbaycan dövlətini təmsil edir. Konstitusiyanın bu maddəsinə əsasən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan xalqının vahidliyini təcəssüm etdirir və Azərbaycan dövlətçiliyinin varisliyini təmin edir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan dövlətinin müstəqilliyinin, ərazi bütövlüyünün və Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə riayət olunmasının təminatçısıdır. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinə əsasən Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyət dairəsi müəyyən edilmişdir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti özünün səlahiyyətlərindən istifadə edərək dövlət idarəetmə sahəsində özünün yoxlama funksiyalarını həyata keçirir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin göstərişi və onun adından yoxlama Azərbaycan Respublikası Prezidentinin cra Aparatı tərəfindən həyata keçirilir. Dövlət idarəetməsində yoxlamanı həyata keçirən subyektlərdən biri də Azərbycan Respublikasının Nazirlər Kabinetidir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 124-cü maddəsinə əsasən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti icra səlahiyyətlərinin həyata keçirilməsinin təşkili məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetini yaradır. Konstitusiyanın bu maddəsinə əsasən Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikası Prezidentinin yuxarı icra hakimiyyəti orqanıdır. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə tabedir və onun qarşısında cavabdehdir. Nazirlər Kabinetinin iş qaydasını Azərbaycan Respublikasının Prezidenti müəyyənləşdirir. Dövlət idarəetməsində qanunçuluğun və intizamın təmin edilməsində Nazirlər Kabineti tərəfindən yoxlamaların həyata keçirilməsi üçün Nazirlər Kabinetinə müəyyən səlahiyyətlər verilmişdir. Nazirlər Kabineti də Konstitusiyanın 119-cu maddəsinə müvafiq olaraq ona verilmiş səlahiyyətlər vasitəsi ilə mütəmadi olaraq özünün yoxlama funksiyalarını həyata keçirir. Məsələn, Nazirlər Kabineti mütəmadi olaraq ona tabe olan orqanların – nazirliklərin, dövlət komitələrinin, müfəttişliklərin və s. fəaliyyətlərini yoxlayır; Nazirlər Kabineti öz iclaslarında nazirliklərin, dövlət komitələrinin, müfəttişliklərin rəhbərlərinin iqtisadi islahatların yerinə yetirilməsi, kredit-pul sisteminin möhkəmləndirilməsi, dövlət idarəetmə sahələrinin inkişaf etdirilməsi barədə hesabatını, çıxışlarını və məlumatlarını dinləyir. Nəzarət üsulu 337
Dövlət idarəetməsində qanunçuluğun və intizamın təmin edilməsi üsulu kimi ″ ″ ″ ″
darəetmə aparatının qarşısına qoyulmuş məqsədlərə nail olmaqla hüquqi normalara riayət edilməsinə nəzarətin həyata keçirilməsi əsas rol oynayır. Nəzarət fəaliyyəti – dövlət idarəetməsinin əsas hissəsidir. nzibati nəzarət – dövlət idarəetməsinin bir sıra orqanlarının hüquq- mühafizəedici fəaliyyətlərinin xüsusi növüdür. nzibati nəzarət mahiyyətcə yoxlama ilə sıx bağlıdır, buna görə də inzibati nəzarətin həyata keçirilməsi zamanı xüsusi məsələləri nizamlayan normativ aktlara riayət olunması üzrə orqanların fəaliyyətləri yoxlanılır. Yoxlama özündə fəaliyyətin qanunçuluğa və məqsədəuyğunluğuna müşahidənin aparılmasını və onun hüquqi, elmi, sosial-siyasi, təşkilati-texniki nöqteyi-nəzərdən qiymətləndirilməsini əks etdirir. Lakin, bir çox hallarda hakimiyyət subyektlərinin yoxlama səlahiyyətləri məhdudlaşdırılır – onlara yalnız nəzarət funksiyasının həyata keçirilməsi imkanları verilir. Yoxlayan və yoxlanılanlar arasında təşkilati tabeçilik olmayan hallarda nəzarət yoxlama məlumatları nəticələrinə görə məsuliyyət daşıyan hakimiyət subyektlərinin operativ fəaliyyətinə müdaxilə edilməsinin qarşısının alınması üçün zəruridir. darəetmə sahəsində nəzarətin iki təşkilati formaları mövcuddur: Birinci forma – orqanların rəhbərlərinin, həmçinin də onlar tərəfindən təşkil edilmiş komissiyaların nəzarət fəaliyyətidir. Nəzarət fəaliyyəti bu orqanlar tərəfindən ə
Digər tərəfdən isə nəzarət fəaliyyəti idarəetmə subyektinin təşəbbüsü ilə deyil, nəzarət fəaliyyətini həyata keçirməyə səlahiyyəti olan orqana daxil olmuş ərizə, şikayət, iş və s. ə
darəetmə nəzarətinin ikinci forması – inzibati nəzarətdir. nzibati nəzarət xüsusi idarə və xidmətlər, orqanlar tərəfindən həyata keçirilir. Digər tərəfdən isə inzibati nəzarət bu orqanlar üçün onların fəaliyyətlərinin əsas və başlıca funksiyası hesab edilir. nzibati nəzarəti həyata keçirən subyektlər funksional hakimiyyətə və geniş idarələrüstü (idarədənkənar) səlahiyyətlərə malikdirlər. Buna görə də inzibati nəzarət – bir qayda olaraq idarələrüstü (idarədənkənar) xarakter daşıyır, o dövlət orqanlarına, dini qurumlara və qeyri-hökumət təşkilatlarına, həmçinin də vətəndaşlara ş
onun həyata keçirilməsi inzibati məcburetmənin tətbiq edilməsi ilə bağlıdır. Dövlət idarəetməsində ümumi inzibati nəzarəti yerinə yetirən çoxlu sayda dövlət strukturları mövcuddur. Belə dövlət strukturları içərisində ″″″″xüsusiləşdirilmiş dövlət strukturları″″″″ da az deyil. Xüsusiləşdirilmiş strukturlara sanitanriya-gigiyena və sanitariya-epidemioloji nəzarət orqanları, sənayedə işlərin təhlükəsiz görülməsinə nəzarət orqanları, dağ-mədən nəzarəti orqanları, gömrük orqanları, vergi orqanları və s. aiddirlər. Bir çox idarələr sistemində xüsusiləşdirilmiş nəzarət xidmətləri mövcuddur. nzibati nəzarəti həyata keçirən dövlət nəzarət orqanları öz funksiyalarını icra edərkən müxtəlif idarə, müəssisə və təşkilatların fəaliyyətində müəyyən edilmiş qaydaların pozulması hallarını aşkar edərlərsə həmin idarə, müəssisə və təşkilatın 338
fəaliyyətini müvəqqəti dayandırmaq yaxud məhdudlaşdırmaq və təqsirkar şəxslərə qarşı hüquqi tənbeh tədbirlərini tətbiq etmək hüququna malikdirlər. nzibati nəzarət subyektlərinin hüquqi vəziyyəti – dövlət inspeksiyalarının və digər orqanların hüquqi vəziyyəti onlar haqqında müvafiq Əsasnamələr və ya Nizamnamələr ilə müəyyən edilir. Dövlət idarəetəsində dövlət nəzarət orqanlarının iki növü mövcuddur: - təşkilati-müstəqilliyə malik olan dövlət nəzarət oqanları; - orqanların struktur bölmələri hesab edilən dövlət nəzarət orqanları. Təşkilati cəhətdən müstəqil fəaliyyət göstərən dövlət nəzarəti orqanlarına Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, Dövlət Sənayedə şlərin Təhlükəsiz Görülməsinə Nəzarət və Dağ-Mədən Nəzarəti Komitəsi, Dövlət Statistika Komitəsi və s. orqanlar aiddirlər. Bununla yanaşı, inzibati nəzarəti və yoxlamanı həyata keçirən bir sıra inspeksiyalar bu və ya digər nazirliklərin sistemində fəaliyyət göstərir və onun struktur bölmələri hesab edilirlər. Məsələn, Dövlət yol polisi xidməti D N, Dövlət Yanğın Təhlükəsizliyi xidməti isə FHN sisteminə daxildirlər. cra hakimiyyətinin həyata keçirilməsində məhkəmə nəzarəti Dövlət idarəetməsində qanunçuluğun təmin edilməsində məhkəmə nəzarətinin böyük rolu vardır. Dövlət idarəetməsində qanunçuluğun təmin edilməsinə məhkəmə nəzarəti aşağıdakı məhkəmə orqanları tərəfindən həyata keçirilir: - Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi; - ümumi mühakimə məhkəmələri; - xüsusi mühakimə məhkəmələri. Dövlət idarəetməsində qanunçuluğun təmin edilməsində Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinin rolu böyükdür. Konstitusiya Məhkəməsinin təşkilinin və fəaliyyətinin əsasları ″″″″Konstitusiya Məhkəməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının 21 sentyabr 1997-ci il tarixli Qanunu ilə müəyyən edilmişdir. Bu Qanuna əsasən Konstitusiya Məhkəməsinin əsas vəzifələri aşağıdakılardır: - Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130-u maddəsinin 3-cü hissəsində nəzərdə tutulmuş məsələləri həll etmək; - Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130-cu maddəsinin 4-cü hissəsində Yüklə 5,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|