S. M. Turobjonov, M. M. Niyazova

50-rasm. Ishlab chiqarishda hosil bo‘layotgan qattiq chiqindilar
manbalari
Qattiq chiqindilarni ularni hosil qilayotgan sanoat sohalariga binoan 
tasnif qilinadi. Masalan, kimyo sanoati, metallurgiya, yoqilg'i va boshqa 
tur sanoat korxonalari chiqindilari yoki bir sohaning korxonalari 
turlariga binoan guruhlarga ajratiladi. Masalan, sulfat kislotasi soda, 
fosforli mahsulotlar ishlab chiqarish korxonalarining chiqindilari.
Qattiq chiqindilar turlarining ko‘pligi ularni utilizatsiyalash 
masalasini juda murakkablashtirib yuboradi. Lekin shunga qaramay 
k o ‘pgina korxona chiqindilaridan foydalanishning sam arali 
texnologiyalari ishlab chiqilgan. Shuningdek, chiqindilarni 
rekuperatsiya qilish texnologiyalari asosida ikkilamchi ashyoviy 
resurslarni utilizatsiyalash, ularni qayta ishlash, xomashyo sifatida 
ishlatish jarayonlari yotadi. Qattiq chiqindilarni utilizatsiyalash uchun 
aw alo, ularni komponentlarga ajratish zarur. 51-rasmda qattiq 
chiqindilarni tayyorlash va qayta ishlash usullari keltirilgan.
Boyitish. 
Rekuperatsiya texnologiyasida turli boyitish usullari
135

---

(gravitatsion, magnit elektrik, flongatsion va maxsus) qo‘llaniladi.
Sanoat chiqindilaridan foydalanishni tashkil qilish jarayonlari qayta 
ishlanayotgan mahsulotlarni ba’zan ishqorsizlantirish (ekstraksiya), 
eritish va kristallash usullari bilan amalga oshiriladi.
Qattiq chiqindilarni boyitish va maydalash foydali qazilmalami qazib 
olishda, metallurgiya korxonalari shlaklarini qayta ishlashda, ishdan 
chiqqan rezina-texnik mahsulotlarini, plastmassa, qurilish va boshqa 
mahsulotlarni qayta ishlashda qo‘llaniladi.
Q attiq chiqindilarni tayyorlash va qayta ishlash
. Sinflashva 
saralash
- Elash
gidravlik 
’ sinflash
xavfli 
' separatsiya
zarracha va 
bo‘laklaming 
o'lchovini 
kichiklash- 
tirish
maydalash
tuyish
zarrachalami
yiriklash-
tirish
- | granulalash | 
- jtabletkalashj 
-| briketlash]
yuqori tem pe­
raturali 
aglomeratsiya
- stollarda
- shluzlarda
- boyitish
otsadka
og 1Г 
m uhitda
magnitli
separat­
siya
elektrik
separat­
s i y a ^
flotatsiya
ishqorsizlantirish
aralashtirish
eritish kris- 
tallizatsiyalash
boshqa
usullar
boshqa tur 
boyitish usullari