National University of Uzbekistan Volume 3 | NUU Conference 2 | 2022 Google Scholar indexed Current Issues of Social Sciences and Humanities DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-523-528 Ijtimoiy-gumanitar fanlarning dolzarb masalalari 525 April, 2022 https://nuu.uz/ International Scientific Conference oldi. Rivojlanish davrining eng ibtidoiy davridan hozirgi rivojlangan davrigacha
axborot insoniyatning regulyativ vazifasini belgilab berishda muhim ahamiyat kasb
etdi. Axborot insonning gnesiologik-ratsional,irratsional bilimlarning asosini tashkil
qiladi. Axborot qadimdan isonlarning tur sifatida yashab qolishiga va keyingi
revolyutsiyasida muhim ahamiyat kasb etgan. Dastlabgi axborot shakli inuitiv tarzda
rivojlangan ya’ni o’zini saqlab qolishga intilish shaklida, keyinchalik insonlarda
yig’ilgan axborotlar jamlanib nutq ko’rinishini olgan bu insonlar orasidagi eng
dastlabgi buyuk integrativ va aloqa shakli hisoblanib, insoniyat tarixidagi dastlabgi
ongli muloqot davrini boshlab bergan.Insoniyat ongining muhim xususiyatin
shundaki u axborotlarni ya’ni informatsiyalarni saqlash, qayta ishlash, uzatish,
berilgan axborotlar asosida ong ma’lumotlarni ya’ni o’z-o’zini qayta ishlash va
o’zgartirish xususiyatiga ega.Insonlarda muloqot paydo bo’lishi axborotning og’zaki
shaklini vujudga keltirdi. Insonlarning tevarak olamni teranroq tushunishga intilishi
rasmlar va shakillar yaratilishiga, bu esa ma’lum ma’nolarni ifodalovchi iyegroflarni
ya’ni “fikr axborotini’’ shakillantirdi iyegroflar yozuvlarni yaratilishigaga olib keldi,
rivojlanish asosan axborotlarning to’planishi tufayli sodir bo’ldi. Yozuvning kashf
etilishi axborotning muloqat shakli bilan birgalikda yozma shaklini ham vujudga
keltirdi. Yozuv axborotning funksiyalari [saqlash,to’plash,uzatish] taraqqiyotini
tezlashtirib insonlar o’rtasidagi aloqani yangi bosqichga ko’tardi va bu fan, estetik,
etik, ratsional bilimlarning qaroror topishiga, jamiyatlarning taraqqiylashuvi muhim
turtki berdi. Yozuvning nutq axborotidan farqli jihati makon[masofa] va zamon[vaqt]
nuqtayi nazaridan cheklanmaganligida. Yozuv axboroti axborotning shu paytgacha
bo’lgan funksiyalari, vazifalariga yangicha yo’nalish va takomillashtirish olib kirdi
shuningdek davlat boshqaruvi funksiyalarini murrakab, kengroq ko’lamga olib
chiqdi. Masalan dastlabgi yozuvlar yaqin sharqda old Osiyoda [Finikiya aifbosi]
vujudga kelgan bo’lsa aynan shu hududlarda dastabgi Jamiyat a’zolari uchun
bajarilishi va bilishi shart hisoblangan yozma axborot – Qonun ishlab chiqildi
[Xamurapi qonunlari – Bobil Old Osiyo] va amalda jamiyat ustidan nazorat qilish ,
boshqarish uhun qo’llanildi. Insoniyat taraqqiyotida ilk fanlar tasnifini vujudga
kelishi, rivojlanishi (xususan Qadimgi Yunonistonda – Antik davr) - axborotning
insonlarga beradigan vazifa, mazmuniga ham jiddiy ta’sir ko’rsatdi, ma’lum
vaqtlardan so’ng dastabgi fanlar vujudga kelib bu fanlar zarur bo’lgan axborotlardan
foydalanish uchun dasturamal vazifasini bajargan. Insonlar yozuvdan foydalanishni
boshlagandan so’ng dastab qo’lyozma, tarixiy yilnoma, shunga
o’xshash bitiklar va eng muhimi dastlabgi yozma axborot –