459
bo’yicha daromadlar va xarajatlar, ikkinchidan esa, boshqa daromadlar va
xarajatlar sifatida guruhlashtiriladi.
Faoliyatning odatdagi ko’rinishi bo’yicha daromadlar va xarajatlar quyidagi
tarzda hisoblanadi: eng avvalo, sotilgan tovarlar, mahsulotlar, ishlar, xizmatlardan
(qo’shilgan qiymat solig’i, aksizlar va shularga o’xshash majburiy to’lovlar
chegirilgan) olingan tushum va ularning tannarxi o’rtasidagi farqdan iborat
bo’lgan yalpi foyda aniqlanadi.
Yalpi foydadan tijorat va boshqaruv xarajatlari chegirilsa, sotuvdan olingan
foyda paydo bo’ladiki, u faoliyatning odatdagi ko’rinishidan foydani
xarakterlaydi. Undan so’ng boshqa daromadlar va xarajatlarni hisobga olgan
holda soliqqa tortilguncha foyda hisoblanadi. Odatda, boshqa daromadlar va
xarajatlar quyidagilardan iborat bo’ladi:
olinishi lozim bo’lgan foizlar;
to’lanishi lozim bo’lgan foizlar;
boshqa tashkilotlarning faoliyatida ishtirok etishdan olingan daromadlar;
boshqa operatsion daromadlar;
realizatsiyadan tashqaridagi daromadlar;
realizatsiyadan tashqaridagi xarajatlar.
Foydani tahlil qilishning asosiy maqsadi hisobot davri davomidagi XYS
faoliyatining samaradorligini ko’rsatishdan iborat. Buxgalteriya hisobi XYSning
daro-madlari va xarajatlari, shuningdek, uning sof moliyaviy natijasi – sof foyda
– to’g’risida ma’lumot olishga imkon beradi. Yuqorida ta’kidlanganidek, soliqqa
tortilgunga qadar foydaning summasi aniqlanganidan so’ng uning miq-dori
(summasi) soliq qonunchiligiga muvofiq korrektirovka qilishi va foyda hisobidan
qoplanadigan soliqlarning summasi chegirilmog’i lozim.
Yalpi foyda, sotuvdan olingan foyda, soliqqa tortil-gunga qadar bo’lgan
foyda va nihoyat, sof foydani formulada quyidagicha ko’rsatish mumkin:
𝒀𝑭
𝒌
= 𝑻
𝒓
− 𝑻
𝒕
Dostları ilə paylaş: