Mixail Bulgakov. Usta va Margarita (roman)
www.ziyouz.com
kutubxonasi
1
JAHON ADABIYOTI DURDONALARI
MIXAIL BULGAKOV
USTA VA MARGARITA
Roman
«SHARQ» NASHRIYOT-MATBAA
AKSIYADORLIK KOMPANIYASI
BOSH
TAHRIRIYATI
TOSHKENT — 2008
QODIR MIRMUHAMEDOV
tarjimasi
MIXAIL BULGAKOV ROMANI HAQIDA
Mixail Afanasevich Bulgakovning «Usta va Margarita» romani «Moskva» jurnali sahifalarida chop
etilishi munosabati bilan uni yozuvchining adabiy merosini o‘rganish komissiyasi nomidan ushbu
qisqagina muqaddima bilan boshlashni lozim topdim.
«Usta va Margarita» — marhum adibning so‘nggi asari. Bulgakov bu romani ustida 1928
yildan ish
boshladi va uning turli variantlarini yaratar ekan, ba’zan ishini to‘xtatar, ba’zan esa yana yozganlariga
qaytardi. U umri poyonidagi o‘n ikki yil mobaynida ham o‘zi dunyoga keltirgan sermazmun asarini
qo‘ldan qo‘ymadi.
O‘limidan bir necha kun burun, og‘ir xastaligiga qaramay, yozuvchi romani qo‘lyozmasiga
qayta-
qayta qaytib, uning ayrim boblariga sayqal berar hamda takomilga yetkazishga urinardi.
Bulgakov saxiy iste’dodida, ehtimol yozuvchining butun adabiy faoliyati davomidadir, uch turdagi
iqtidor — satirik iqtidori, fantast iqtidori va o‘ta aniq psixologik tahlilga suyangan realist iqtidori
qo‘shnichilik qilib, bir-biridan ustunlikka erishish
uchun bahslashib kelgan, desak xato bo‘lmaydi.
«Usta va Margarita» romani g‘aroyib binosining bunyod etilishida Bulgakov iste’dodining bu uch
turi bab-baravar yoinki deyarli bab-baravar xizmat ko‘rsatdi. Ularning har jihatdan chatishib, yagona
daryo oqimiga qo‘shiluvi asarning eng yaxshi sahifalarini tashkil qilgankim, bu ayni vaqtning o‘zida
nafaqat
romanning, umuman olganda Bulgakov badiiy so‘z san’atining ulkan yutug‘idir.
Romanda shunday sahifalar borki, ularda Bulgakov satirasining, Bulgakov fantastikasining va
turgan gapki Bulgakov aniq realistik nasrining cho‘qqisi o‘z ifodasini topgan.
Roman shunday yozilganki, yozuvchi xuddi bu uning oxirgi asari
ekanini ilgaritdan sezganday,
uning sahifalari orqali o‘quvchilariga o‘z qalbining butun boyliklarini, san’atkor qalamining butun
sehrini, satirik ko‘zining butun o‘tkirliklarini xayolotining butun shiddatini hamda psixologik
kuzatuvining butun teranliklarini in’om etmoqni istaganii ko‘rish mumkii.
Roman sahifalaridagi bunday saxovat o‘qilish jarayonida xuddi cheksizdek tuyuladi,
bir voqeadan
ikkinchi bir voqaga o‘tish yerlari shu darajada ko‘pki, baayni hikoya qilish matosidagi chokka o‘xshab
ketadi. Romanni takror-takror o‘qib chiqib, uning har bir keyingi son-sanoqsiz o‘tkir burchaklarida
seni yangi va yana yangi favqulodda kashfiyotlar kutayotganiga ko‘nikma hosil qilmas ekansan,
undagi shiddatkor fantasmagoriyadan klassik jozibadorlikka, tejamkor realistik nasrdan ikkinchi bir
notekis nasrga, achchiq satirik groteskdan hech qanday tanaffussiz saxiy va
ayni paytda qahrli hajvga