M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

Logistika tamoyiilari. 
Logistika tamoyillari boshlang'ich nuqta- 
lami tashkil etadi va ular asosida logistik tizimlarning ishlashi va 
qurilishi amalga oshiriladi.
1. 
Tizimlilik tamoyili.
«Ishlab chiqarish — sotish» tizim i 
chegarasida moddiy oqimlarni boshqarishning integrallashgan 
tizimini shakllantirishni ko‘zda tutadi. Bu tamoyil ishlab chiqarish 
buyurtmalarini harid qilish, ishlab chiqarish va mahsulotni sotish 
bosqichlarida bir butun texnologik jarayonning ishlab chiqarilishida 
va amaliyotda qo‘llaniUshida o‘z aksini topadi.
2. 
Teskari aloqa tamoyili.
Bu tamoyilga, asosan, logistik tizim- 
ning maqsad va vazifalari mahsulot va xizmatlar bozori talablariga 
binoan aniqlanadi. Kutilayotgan buyurtmalar miqdori, talab eti- 
layotgan sifat darajasi va yetkazib berish muddatidan kelib chiqqan 
holda ishlab chiqarilayotgan mahsulot miqdori va assortimenti, 
m ateriallarga buyurtm alar shakllanadi. 0 ‘z navbatida, qabul 
qilingan xarid strategiyasi dan kelib chiqqan holda zarur bo‘lgan 
zaxiralar miqdori aniqlanadi. Teskari aloqa tamoyilini amalga 
oshirish logistik tizim tarkibida maxsus bo‘lim ajratilishini talab
22

---

etadi, bu bo'lim boshqaruv tizimining samaradorligi va mahsulot 
bozori talablari haqida ma’lumotlami yig'ish va qayta ishlashni 
amalga oshiradi.
3. 
Oplimallik tamoyili —
tovar harakati jarayonining bosqichlari 
va qatnashchilari o ‘rtasida shunday o ‘zaro kelishuvga erishiladiki, 
bunda korxonaning «ishlab chiqarish — sotish» tizimi sifatida 
faoliyatning eng katta samaradorligi ta’minlanadi.
4. 
Egiluvchanlik tamoyili —
logistik tizimning faoliyat ko’rsatish 
sharoitlariga va iste’molchilaming o‘ziga xos talablariga yuqori 
darajada moslashuvchanlikni nazarda tutadi. Egiluvchanlik tamoyi- 
lini amalga oshirishda, tashqi iqtisodiy muhitning o ‘zgarish ten- 
densiya (yo‘nalish)larini bashoratlash va ularga qarshi xatti-hara- 
katlarni ishlab chiqarish bo'yicha ishlarni olib borish talab etiladi.
5. 
Kelib tushishning xavfsizligini ta ’m inlash tam oyili —
logistikaning tamoyili sifatida shunday tashkiliy— iqtisodiy sharoit- 
larni yaratishni ko'zda tutadiki, unda korxonaning zarur moddiy 
resurslar bilan uzluksiz ta ’m inlanishi va tayyor m ahsulotni 
yetkazib berish muddatlarining so'zsiz bajarilishining ta ’minlab 
berilishi zarur. Kelib tushishning xavfsizligini ta ’minlash tamoyili 
tovar harakatining barcha bosqichlarini sinxronlashtirish, kelib 
tushish va yuk tashishni boshqarish bo'yicha faoliyatlarni bir- 
biriga moslashtirish, ishlab chiqarish va zaxiralarini tashkil etish 
zarurligini ko‘zda tutadi.
6. 
Kompyuterlashtirish tamoyili
— logistik funksiyalar va 
umuman tovar harakati jarayonlarini avtomatlashtirish maksimal 
darajada bajarilishi lozimligidan iborat. Avtomatlashtirilgan tizim 
materiallar harakatini nazorat qilish va yarimtayyor mahsulotlar, 
tayyor mahsulotlarning ishlab chiqarilishi, ishlab chiqarish zaxira- 
larining holati, kelib tushishning hajmi, buyurtmalarning bajarilish 
darajasi va boshqalar haqida m a’lumot to 1 plash uchun xizmat 
qiladi. Vaqtni zijlashtirishning eng katta samarasini va iste’mol­
chilarga yuqori darajada xizmat ko'rsatilish garovini axborot- 
boshqaruv tizimlari beradi.
Bu tizimlar xomashyo xarid qilinishidan to tayyor mahsu­
lotning iste’molchiga yetib borgunicha tovar harakati ustidan 
nazoratni amalga oshiradi.
23

---

Konsepsiya — bu yondashishlarning tizimi, hodisalarni, ja- 
rayonlami u yoki bu tarzda tushunishdir. .Moddiy oqimlarni bosh- 
qarishni ratsionallashtirish vo‘ii bilan 
faoliyatini tako-
millashtirishga yondashuvlar tizimi lo g i^ ^ a n in g konsepsiyasini 
xarakterlaydi.
Bu konsepsiyaning tashkil etu v ch iia ri b o ‘lib quyidagilar 
hisoblanadi:
— logistika masalalarini yechishda tizim i' yondashish tamoyilini 
amalga oshirish;
— iqtisodiy kompromisslar asosida q a f ° r*ar qabul qilish;
— butun logistik zarijir davomida хагй)а^ агп| hisobga olish;
— logistikaga korxonalaming raqobatb‘ardoshligini oshiruvchi 
omil sifatida yondashish.