Samarqand iqtisodiyot va servis instituti r. S. Amriddinova, N. E. Ibadullayev, G. R. Tursunova, O. I. Tuxliyev

Ko’k Minora(Kalta minor).

---

192 
2-ob’ekt.JOM’EMASJIDI 
Masjidpeshtoqi.
Hurmatli ekskursantlar! Siz bilan hozir ko‘hna Xivaning 
Ichan Qal’a qismida joylashgan Jome’ masjidi qarshisida turibmiz. 
Mingyildanziyodtarixgaegabo‘lganJom’emasjidio‘zigaxosqurilishivahajmibilanajr
alibturadi. 
BubinoIchan-
qal’aningsharqiyvag‘arbiydarvozalarinibirlashtiruvchiyo‘lo‘rtasidajoylashganbo‘li
b, 
birqavatlitekistomliqilibqurilgan. 
Masjidgato‘rttomondanhamkirisheshiklario‘rnatilganbo‘lib, 
uningbosheshigishimolgaqaratilganikkitavaqalidarvozadir. 
Budarvozatavaqalarigaarabtili, sulsxatidaquyidagihadis yozilgan: 
Amallarning yaxshisinajotberuvchisidir, 
Mol-mulkningyaxshisikifoyatqiluvchisidir. 
Masjidichkariqismida.
Masjidning 213 ta (o‘ra) ustunliichkimaydoni 
55x45 
metrbo‘lganiholda, 
uningbalandligi 
4,5 
metr. 
Beshminggayaqinkishinamozo‘qishimumkinbo‘lganbumasjiddayog‘ocho‘ymakorli
gi san’atiningqadimgivaengchiroylinamunalarihozirhamo‘zvazifasinibajaribturibdi. 
Buustunlarningayrimlari XIII-XV asrlardaishlanganbo‘lsa, ko‘pchiligi XIX-XX 
asrlargataalluqli. Bugungikungachasaqlanganbuustunlarning 12 taengqadimgilari 
X-XII 
asrlardaishlangan. 
Ustunlarningko‘pligi, 
ularningmingyilichidata’mirlanmaganligixorazmlikyog‘ocho‘ymakorustalariningis
hlarigabahoberishimkoniniberadi. Agare’tiborqilinsa, ustundaginaqshlarningturli-
tumanvabir-biridanchiroyliligikishidiqqatinitortadi. 
Enge’tiborlitomonishundaki, 
ustunlarqadimiylashibborganisayinulardagigo‘zallikortibboradi. 
Bugo‘zallik 
naqshlarningchuqurligi 
va 
mayin-nafisligidadir. 
X-XI 
asrdaishlanganustunlargatarixiyma’lumotlar 
yozilgan 
bo‘lsa, 
XV-XVI 
asrlardaulargahadislaryozilganima’lumbo‘ladi. 
XasrdaXorazmgakelganarabsayyohlariAl-IstahriyvaAl-
Muqaddasiylarningguvohlikberishlaricha, masjid IX-X asrlardabunyodetilgan. 
Muqaddasiyning«Ahsanattaqosimfima’rifatal-Aqolim 

---

193 
(mamlakatlarnio‘rganishuchunengyaxshitaqsimot)»asaridaXivahaqidashundayma’l
umotlarkeltirilgan: 
«Xivacho‘lchekkasidajoylashganazimbirshahardirvadaryodanchiqarilgankanalbo‘y
idadir. 
Uningkattajome’ 
masjidibor». 
UshbuasardaXivahaqidaberilgantarixiyma’lumothamjudaqimmatlidir, 
qarangundayananimalargae’tiborqaratilgan: 
«Uyerdauzum, 
ko‘plabmayiz, 
qandolat, kunjut, yo‘l-yo‘lmatodantikilgankiyimlar, gilamlar, nafisparchalar, 
qulflar, rang-barangkiyimlar, faqatkuchliodamlarfoydalanishimumkinbo‘lgano‘q-
yoylar, maxsuspishloq, suzma, baliqyetishtiriladi. Uyerdakemalarquriladi». 
Ko‘pdanberiyashabkelayotganxivaliklarningaytishlarigaqaraganda, 
ko‘hnamasjideskiribqolganvauningo‘rnigaikkiyuzyillaroldinxuddio‘sharejaasosida
anchakengaytirilganhozirgimasjidbarpoqilingan. 
Tarixiyma’lumotlargaqaragandamasjid 
1788-
yildaAbdurahmonMehtarningkattao‘g‘liAbdurahimboytomonidanqaytaqurilgan. 
MasjidningkunchiqartomonidagikichkinamaqbaragaAbdurahmonMehtardafnqiling
an. 
Masjidmehrobiningo‘rtasidaranglibo‘yoqlarbilananordaraxtivauningshoxlarid
apishibyetilganmevalaritasvirlangan. 
Burasmningyasalishigasabab, 
qadimgixorazmliklarningislomdanoldingie’tiqodicha, ya’nizardo‘shtiylik dinida 
anorni qo‘liga ushlabturganAnaxitatasvirihosildorlikxudosisanalgan. Islomkeyin, 
anorguliyokiuningmevasiayrimjoylardayasalaboshlangan. 
Mehrobningikkiyonidadevorgao‘rnatilganmarmartoshlargao‘ymakorxatlarbitilganb
o‘lib, 
xatlarningbiridamasjidmulkivamablag‘ihaqidagivaqfnoma, 
ikkinchisidaesamasjidtarixigaoidma’lumotlarkeltirilgan. 
Ulardaaytilishicha, 
vazirAbdurahmonamribilan 
1203 
hijriy 
(1788) 
yildaKuyuktom 
(hozirgiQo‘shko‘pirtumanidagiqishloq) 
vaBekobodqishloqlaridamasjidgavaqfyerlarajratilganligivadaromadnixayr-
ehsongahamdamasjidzaruriyatigasarfqilishhaqidagixabarlarbor.