Termiz davlat universiteti metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish asoslari

2-LABORATORIYA ISHI 
 
MAVZU: OG‘IRLIK KVADRANTLARINING ASOSIY METROLOGIK 
XUSUSIYATINI O‘RGANISH. 
Ishdan maqsad:
 
Og‘irlik kvadrantlarining asosiy metrologik xususiyatini 
o‘rganish
.
to’g’risida ko’nikma va malakalarni shakillantirish 
Nazariy ma’lumotlar
KV ko‘rinishidagi og‘irlik kvadrantlari (KV-16, KV-4, 1, KV-15, KV-30 
va KV-50) dub va to‘qimachilik sanoat korxonalaridagi to‘qimachilik 
materiallaridan olingan namunalarning og‘irligini aniqlash uchun qo‘llaniladi. 
Sodda shkalali og‘irlik asboblariga ta’lluqli kvadrant bo‘lib, u bir dastakli 
shayinga ega bo‘lib, shayinning chap tomoniga ko‘rsatkich, o‘ng tomoniga esa 
namunalar massasini aniqlash uchun ilgak qo‘yilgan. Shayinning o‘qi tayanchga 
mahkamlangan. 
Shkala yoyi qo‘zg‘almas qilib qotirilgan tikka ustunga tayanch bilan 
mahkamlangan. Shayinning chapgi tayanchiga qo‘llash qurilmasi (tutqich) 
joylashtirilgan. 
Kvadrantning shayiniga tekis prujina-amortizator mahkamlangan bo‘lib, 
ilgakdan Yuklarni olayotgan vaqtda ehtiyot bo‘lish shartdir. 
Kvadrant shkalasidagi ko‘rsatish qiymati ikki oraliq aniqligida berilgan. 
Birinchi oraliqdan ikkinchi bir oraliqqa o‘tish davrida, shayinning chap 
tomonidan ilgakka qo‘shimcha kerakli miqdordagi Yuk osilib, keyingi oraliqni 
ko‘rish mumkin. Olingan namunaning massasini aniqlash uchun shayinning o‘ng 
tomonidagi ilgakka namuna osilib tutqichdan bo‘shatiladi. KV-50 kvadrantda esa 

---

195 
namuna ilgakka joylashtiriladi, undan so‘ng shayin tutqichdan bo‘shatiladi. 
Ko‘rsatkich to‘xtab bo‘lgandan keyin, natijalar shkaladan yozib olinadi. 
Og‘irlik kvadrantlarining asosiy ko‘rsatkichlari quyidagi 7-chi jadval 
ko‘rinishida bo‘lishi kerak. 
Kvadrantlarning asosiy metrologik xususiyatlari. 
Kvadrantning haqiqiy mutloq xatoligi quydagicha aniqlanadi: 
a
h
=A-A
e
,
bu erda: A - asbobning ko‘rsatishi, A
e
– etalon toshlar og‘irligi. 
Kvadrantning nominal mutloq xatoligi quyidagicha aniqlanadi: 
a
n
=S,
bu erda: S - shkalaning bo‘linma oralig‘i. 
7-jadval