B. E. Turayev, X. Isayev, G. O. Akbarova tabiiy fanlarning

“yetarlicha turli-
tumanlik”
qonunidir. Unga binoan, istalgan bir tizimni - shu tizimn- 
ing shakllanishi uchun lozim bo‘lgan boshqarilish turli-tumanligiga 
nisbatan, uning faoliyat ko‘rsatishi uchun lozim bo'lgan boshqarilish 
turli-tumanligi katta bo'lgandagina effektiv boshqarish mumkin.
Kibemetikaning ahamiyati turli sohalarda e ’tirof etilgan.
1. Falsafa sohasida kibernetika:
• aloqaviy bog‘lanishlar
• boshqaruv
• m a’lumotlar
• shakllanish
• ikki yoqlama bog‘lanish
• m a’qullangan faoliyat
• ehtimolliliklarga asoslangan dunyo haqida yangicha tasavvurlar 
tizimini yaratdi.
2. Ijtimoiy sohada kibernetika 
- jamiyatni bir yaxlit holda shakl- 
langan tizim sifatidagi yangi tasavvurini berdi.
3. Um umilmiy 
m azm un-m ohiyati esa quyidagi uch ko‘rinishda 
ifodalanadi:
• Kibernetika - fanning boshqa sohalarida muhim ahamiyat kasb 
etadigan umumilmiy tushunchalarni iste'm olga kiritdi, masalan:
60

---

boshqarish tushunchasi, murakkab dinamik tizim tushunchasi va h.k.
• fanga, tadqiqotning ehtimollilik, EHM da modellashtirish kabi 
yangi usullarini joriy qildi:
• u 
“signal
-
javob aks-sadosi”
funksional yaqinlashish asosida 
tizimning ichki va tashqi tuzilishi to'g'risidagi gipotezani shakllanti- 
radi.
4. M etodologik sohada 
kibernetika sodda texnik tizimlar faoliya- 
tini o ‘rganib, sifat jihatdan o ‘ta murakkab hisoblanuvchi tizimlarning 
ish mexanizmlari haqidagi gipotezalarni ilgari suradi (masalan, tirik 
organizmlar, insonning fikrlash jarayonlari uchun).
5. Texnikaviy sohada 
kibernetikaning ahamiyati ayniqsa yuqo­
ri sanaladi. Kibernetik prinsiplar asosida EHM, robot va shaxsiy 
kompyuterlar yaratildi va bu holat nafaqat ilmiy bilim sohasini, balki 
hayotning barcha sohalarini kibernetizatsiyalar va informatsiyalash 
tendensiyasini vujudga keltirdi.