Органик кимё лабораториясида ишлаш қоидалари

Sifat reaksiyasi.
Sellulоidning оlinishi.
2,5 g dinitrat sellyulоzasi 
chinni hоvоnchaga sоlib, etanоl bilan namlanadi va ustiga 1 g kamfоra 
qo’shiladi. Aralashma hоvоnchada tоlasimоn ko’rinishini yo’qоtib, bir xil 
massaga aylanguncha maydalanadi. Undan plitkalar tayyorlab, quritish 
shkafida 35-40°C da quritiladi. 
 
 
 
 
 
 

---

58 
SP
2 
–GIBRIDLANGAN UGLERОD ATОMI TUTGAN
BIRIKMALARDA BОRADIGAN NUKLEОFIL ALMASHINISH 
REAKSIYALARIGA ОID SINTEZLAR 
ETIL BROMID SINTEZI 
Formulasi:
C
2
H
5
Br 
 
Asosiy reaksiyalari: 
C
2
H
5
O
SO
2
OH +HBr
C
2
H
5
Br + H
2
SO
4
C
2
H
5
OH + HO
SO
2
OH
C
2
H
5
O
SO
2
OH +H
2
O
Etil sulfat kislota
(etilgidrosulfat)
KBr + H
2
SO
4
KHSO
4
+ HBr
C
2
H
5
OH + HBr
C
2
H
5
Br + H
2
O
Reaksiya mexanizmi:
C
2
H
5
O
H +HBr
..
..
C
2
H
5
O
H +Br
H
+
-
C
2
H
5
O
H
H
+
C
2
H
5
+H
2
O
+
C
2
H
5
+Br
+
C
2
H
5
Br
-
Qo‘shimcha reaksiyalari:
2HBr + H
2
SO
4
Br
2
+2H
2
O + SO
2
C
2
H
5
O SO
2
OH + C
2
H
5
OH
C
2
H
5
O C
2
H
5
+ H
2
SO
4
 
Reaktivlar: 
30 ml etil spirt (95 %), 25 g kaliy bromid, sulfat kislota (d = 1,84 
g/ml).
Sig‘imi 250 ml bo‘lgan tubi yumaloq kolbaga 30 ml konsentrlangan sulfat kislota 
quyiladi va unga tezlik bilan aralashtira turib 30 ml etil spirt qo‘shiladi. Aralashma 
xona haroratigacha sovitiladi va ehtiyotkorlik bilan unga (tashqaridan doimo kolbani 
sovitib turgan holda) 20 ml muzli suv, keyin 25 g maydalangan kaliy bromid 
qo‘shiladi. Reaksion aralashmali kolba egik shisha nay yordamida yaxshi 
ishlaydigan, alonj o‘rnatilgan sovitgichga ulanadi. Alonjning uchi yig‘gich kolbadagi 
muzli suvning ichiga 1–1,5 sm tushiriladi. Yig‘gich kolba esa muzli hammomda 
sovitib turiladi. Reaksion aralashma qum yoki havo hammomida yig‘gich kolba 
tubiga yog‘simon modda yig‘ila boshlanguncha kuchli alangada qizdiriladi. Agar 
kolbadagi reaksion aralashma ko‘piklashsa, qizdirish qisqa vaqtga sekinlashtiriladi. 
Haydash jarayonida yig‘gich kolbadagi suv alonjga ko‘tarilishi mumkin. U vaqtda 
alonjning uchi biroz suyuqlikka tegib turadigan yoki alonjni bir tomonga bursa 
bo‘ladigan qilib yig‘gich kolba biroz pastga tushiriladi.
Reaksiya tamom bo‘lgandan keyin yig‘gich kolbadagi modda ajratgich voronkaga 
quyiladi va etil bromid (pastki qavat) 100 ml hajmli konussimon kolbaga ajratib 
olinadi. Кolba muzli suv (yaxshisi tuzli qor) bilan sovitiladi va idish tubida alohida 
qavat hosil bo‘lib ajralguncha etil bromidga ehtiyotlik bilan tomizgich voronka orqali 

---

59 
konsentrlangan sulfat kislota tomiziladi. Etil bromid tarkibidagi dietil efir va etanolni 
yo‘qotish va uni quritish uchun unga sulfat kislota qo‘shiladi. Bu jarayonda issiqlik 
ajralib chiqadi. Shuning uchun oson uchuvchan etil bromidni yo‘qotmaslik 
maqsadida etil bromidga sovitib turgan holda sulfat kislota qo‘shiladi. Aralashma 
quruq ajratgich voronkada ajratiladi va kichik alanga bilan qizdiriladigan suv 
hammomida etil bromid haydaladi. Yig‘gich kolba muzli suvda sovitiladi. Etil 
bromid 35–40°C harorat oralig‘ida haydaladi, asosiy massa esa 38–39°C da 
haydaladi. Tozalanmagan etil bromid tarkibida brom (qo‘shimcha modda) 
qo‘shilmasi bo‘lgani uchun u sariq rangli bo‘ladi. Etil bromidning unumi 20 g.