“Ilm-fan muammolari yosh tadqiqotchilar talqinida” mavzusidagi 9-sonli respublika ilmiy konferensiyasi 185
SHAXSNING INDIVIDUAL PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI TAVSIFI Jo‘rayeva Iroda Muxsinovna Namangan viloyati To‘raqo‘rg‘on tumani 56-maktab psixologi
Annotatsiya: Ushbu maqolada shaxsning individual psixologik xususiyatlari
tavsifi keltirilgan.
Kalit so‘zlar: Individuallik, temperament, harakter, qobiliyat, aralashma,
introvert, ekstrover, rigidlik, holerik, sangvinik, flegmatik, melanxolik.
Umumiy psixologiyada shaxsning individual psixologik xususiyatlariga –
temperament, xarakter va qobiliyatni kiritish mumkin. Bu 3 ta kompanent shaxsning
o‘ziga xos va tarkrorlanmas xususiyatlarini namoyon qiladi. Temperament – (lot.
«temperamentum» - aralashma) inson psixikasining individual jihatdan o‘ziga xos,
shaxs faoliyati va xulqining dinamik, ya’ni o‘zgaruvchan va emotsional-hissiy
tomonlarini
xarakterlovchi
xususiyatlar
majmuidir.
Shaxsning
individual
xususiyatlari uning tug‘ma, biologik xususiyatlariga bog‘liq. Chunki aslida bir
tomondan shaxs ijtimoiy mavjudot bo‘lsa, ikkinchi tomondan biologik - yaxlitlik,
tug‘ma sifatlarni o‘z ichiga olgan individ hamdir. Temperament xususiyatlari aslida -
tug‘ma hisoblansada, shaxsga bevosita aloqador va anglanadigan bo‘lgani uchun ham
ma’lum ma’noda dinamik ko‘rinishda bo‘ladi. Shu bois, har bir temperament
xususiyatlarini va uning shaxs tizimiga aloqasini bilish va shunga yarasha xulosalar
chiqarish kerak. Temperament haqida ta’limot ilk bora yunon tabibi Gippokrat
(eramizdan avvalgi 460 – 356 yillarda) tomonidan yaratilgan bo‘lib, uning ta’limotiga
asosan «temperament” tushunchasi paydo bo‘lgan va temperament turlarining
nomlari shu kunga qadar saqlanib qolgan. Gippokrat fikricha inson organizmida 4 xil
suyuqlik mavjud: safro (yunon - “chole”), qon (lotin - “sangius”), qora o‘t (yunon -
“meliane chole”), shilimshiq ( yunon - “‘hlagma”). Har bir suyuqlik o‘z xususiyati va
o‘rniga ega. Safro xususiyati – quruqlik. Uning o‘rni organizmda quruqlikni saqlash.
Qonning xususiyati – issiqlik. U organizmni isitadi. Qora o‘t xususiyati – namlik. U
