Sanoat korxonalarida mehnat resurslaridan foydalanish

Mehnat resurslarini boshqarish sxemasi
[4].
Mehnat resurslari
siyosatini
ishlab
chiqish
va
o’tkazish
Mehnatga
haq
to’lash
va
rag’batlantirish
Guruh
boshqaruvi,
jamoadagi va kasaba
uyushmasi
bilan
munosabatlar
Boshqaruvning
ijtimoiy–psixologik
jihatlari
Mehnat resurslariga
ehtiyojni aniqlash
va
ular
sonini
rejalashtirish
Mehnatga
haq
to’lash shakllari
Mehnat resurslarini qo’yi
darajada
boshqaruvga
jalb qilish
Mehnat
resurslari
mehnat motivatsiysi
va
ijodiy
tashabbuslari
Mehnat resurslarini
yollash, tanlash va
ishdan
bo’shatish
shartlari
Mehnat
unumdorligini
oshirish yo’llari
Ishchi
brigadalar
va
ularning vazifalari
Korxonaning
tashkiliy madaniyti
Mehnat
resurslari
malakasini oshirish
va o’qitish
Mehnatga
haq
to’lashning
rag’batlantirish
tizimi
Jamoadagi
o’zaro
munosabatlar
Boshqaruv
xodilmarining
korxona faoliyatiga
ko’rsatuvchi ta’siri
Korxona
mehnat
resurslari
va
bo’limlari
ishini
baholash
Kasaba
uyushmalari
bilan
o’zaro
munosabatlar
У.Френч «Управления кадрами предприятия» С.Питербург «Дом Карпова» 2009г
Buning uchun mehnatni ilmiy tashkil etish, ergonomika qoidalari talablariga mos
keluvchi ishchi o’rinlari va mehnat predmetlarini yaratish, ularni to’g’ri motivatsiylash
tadbirlarini ishlab chiqarish maqsadga muvofiq bo’ladi. To’g’ri motivatsiylash uchun esa
mehnat resurslarini motivlarini aniq bilish talab etiladi.
Mehnat resurslarini boshqarish tuzilmasi quyidagi faoliyat yo’nalishlarini qamrab oladi:

resurslarni rejalashtirish: inson resurslariga bo’lgan ehtiyoj va buning uchun zarur
harajatlarni qondirish rejasini ishlab chiqish;

mehnat resurslarini ishga olish: barcha lavozimlar bo’yicha potentsial nomzodlar
zahirasini yaratish;

tanlov: nomzodlarning ish joyiga mosligini baholash, ulardan eng yaxshilarini zahiradan
tanlab olish;

oylik ish haqi va tovon pullarini belgilash: mehnat resurslarini jalb qilish, ishga yollash
va ushlab qolish maqsadida oylik ish haqi va imtiyozlar tuzilmasini ishlab chiqish;

kasbga yo’naltirish va moslashuv: yollangan mehnat resurslarini tashkilot va
bo’linmalarga kiritish, mehnat resurslariga tashkilot ulardan nimani kutayotganligi va
qanday mehnat munosib baholanishini tushuntirish;

o’qitish: mehnat resurslari mehnati samaradorligini oshirish maqsadida ularni o’qitish
dasturlarini ishlab chiqish;

mehnat faoliyatini baholash: mehnat faoliyatini baholash uslubiytini ishlab chiqish va
uni mehnat resurslariga yetkazish;

---

455

lavozimini oshirish, pasaytirish, boshqa ishga o’tkazish, ishdan bo’shatish: mehnat
resurslarini javobgarlik darajasi ko’proq yoki kamroq bo’lgan boshqa ishga o’tkazish
usullarini ishlab chiqish, boshqa lavozim yoki ish joyiga o’tkazish yo’li bilan mehnat
resurslari tajribasini oshirish, shuningdek, ishga yollash shartnomasini bekor qilish;

rahbar mehnat resurslarini tayyorlash, xizmat pillapoysi bo’ylab harakatlanishni
boshqarish: rahbar mehnat resurslari qobiliytlarini rivojlantirish va samaradorligini
oshirishga qaratilgan dasturlarni ishlab chiqish;

mehnat munosabatlari: jamoa shartnomalarini imzolash bo’yicha muzokaralar olib
borish;

bandlik: bandlik bo’yicha bir xil imkoniytlarni ta’minlash dasturini ishlab chiqish
(bandlik kafolatlari va mehnat resurslari qo’nimsizligini pasaytirish iqtisodiy samarani
oshiradi va mehnat resurslarini mehnat samaradorligini oshirishga undaydi).
Sanoat korxonalari tizimida mehnat resurslarini boshqarish juda ham murakkabdir. Chunki
ishlab chiqarish va boshqarish masalalarining markazida odamlar-ishchilar, mutaxassislar va
rahbarlar turadi. Korxona maqsadiga erishish va rejalarning bajarilishi, yangiliklar yaratilishi,
mehnat unumdorligi oshishi faqat shular ishtirokida bo’ladi. Inson omilini hisobga olmaslik
iqtisodda kamsamaralikka va ishlab chiqarish samaradorligini pasayishiga va natijada yaratilgan
maxsulotning sifat ko’rsakichlari pasayishi oqibatida korxonaning ham raqobatbardoshligi
sustlashuviga olib keladi.
Mehnat resurslarini boshqarishning asosiy maqsadi ishchilar va xodimlarning qobiliyatlarini,
yanada jadal va unumli mehnat qilishga qo’zg’atish, natijada mehnat unumdorligini oshirishdir.
Inson omiliga e'tibor, odamlarga nisbatan jiddiy, mas'uliyat bilan yondoshish mehnat resurslarini
boshqarishning asosiy vazifasidir.
Yuqoridagi fikrlarga yakuniy xulosa yasab shuni aytish mumkinki, sanoat korxonalarida
mehnat resurslaridan foydalanish samaradorligini oshirish shu kunning eng dolzarb
masalalaridan bir bo’lib hisoblanadi. Sanoat korxonalari rahbarlari mehnat resurslaridan samarali
foydalanishni tashkil etishlari uchun yuqorida keltirilgan tavsiya va fikrlarni e’tiborga olishlari
kerak bo’ladi