• Основные стратегические варианты

Tovarni bozorga chiqarishda
quyidagilarni aniqlash zarur: tovarni bozorga 
qachon, qay vaqtda olib chiqish lozim? tovarni qaerda, qaysi bozorga olib chiqish 
mumkin? tovar qaysi iste’molchilar guruhiga taklif qilinishi lozim? tovarni bozorga 
olib chiqish chora-tadbirlarini qanday qilib tashkil etish va tartibga solish kerak? 
Tovarni bozorga chiqarish vaqti tovarni bozorga raqobatchilarning xuddi 
shunday tovarni bozorga chiqarishlaridan oldin, ular bilan birga yoki ulardan keyin 
chiqarish zarurati va imkoniyatlari bilan kelishgan holda amalga oshirilishi zarur. 
Bunda, ayniqsa, iste’mol tovarlari uchun tovarning mavsumiyligi hal qiluvchi omil 
vazifasini bajaradi. Istalgan holda ham tavakkalchilik darajasini baholash, tovarni 
bozorga chiqarishning har bir variantida ro‘y berishi mumkin bo‘lgan ijobiy va salbiy 
oqibatlarni hisobga olish kerak. 
Yangi tovarni taklif qilish maqsadga muvofiq bo‘luvchi bozor turi va joyini 
aniqlash uchun mavjud bozorlarni ularning jozibadorligi nuqtai nazaridan tahlil 
qilish, ya’ni bozorning salohiyati, kompaniyaning mo‘ljallanayotgan bozordagi 

---

154 
imidji, zarur xarajatlar miqdori, har bir bozor uchun marketingni belgilash, 
raqobatchilarning bozorga kirib borish darajasi va ularning mazkur bozorda egallagan 
ulushi hajmini aniqlash zarur. 
Tovarni bozorga chiqarish asta-sekinlik bilan yoki blits-kompaniya shaklida 
amalga oshirilishi mumkin bo‘lib, ikkinchi usul kichik kompaniyalar uchun ko‘proq 
ma’qul keladi. Kompaniya rivojlangan distribyuterlar tarmog‘i va xalqaro sotuv 
kanallariga ega bo‘lsa, bu unga tovarni milliy va xalqaro bozorlarga ularning o‘ziga 
xos xususiyatlarini inobatga olgan holda bir vaqtda olib chiqish imkonini beradi. 
Maqsadli bozorni tanlash yangi tovarning bo‘lajak xaridorlari tarkibini 
aniqlashga xizmat qiladi. U bo‘lajak xaridorlar tuzilishi va ixtisoslashishini hisobga 
olgan holda amalga oshirilib, ular yangi tovarni sinovdan o‘tkazish bosqichida 
baholanadi. 
Agar ishlab chiqarish-texnika tovarlari uchun bo‘lajak xaridorlar guruhi 
qoidaga ko‘ra ma’lum va bu tovarlarni ishlab chiqarish bo‘yicha shartnomalarni 
imzolashda aniqlanadigan bo‘lsa, ommaviy iste’mol tovarlari uchun esa maqsadli 
bozor bazasini firmaning mavjud xaridorlari va ularning izdoshlari tashkil etishi 
mumkin. Bu xaridorlar firmaning yangi tovarlarini sotib olishda liderlik qilishi va 
tovarlarning boshqa xaridorlar nazarida ijobiy imidjini yaratishi mumkin. 
Bu maqsadda
tarmoqli rejalashtirish uslubi 
ko‘proq ishlatiladi. Bu uslubning 
mohiyati yangi tovarni bozorga olib kirish bo‘yicha amalga oshirish mumkin bo‘lgan 
barcha ishlar tarmog‘ini ularni bajarish uchun sarflanuvchi vaqt va boshqa resurslar 
xarajatlarini inobatga olgan holda yaratish, bozorga kirib borguncha bosib 
o‘tiladigan, amalga oshirish zarur bo‘lgan hatti-harakatlarni va barcha ishlarni 
bajarish muddatini ko‘rsatuvchi yo‘lni izlab topishdan iborat. Bu yo‘lni, uning 
realligi va davom etish muddatini baholash yangi tovarni bozorga olib kirishga 
to‘sqinlik qiluvchi barcha sabablarni yo‘qotish uchun chora-tadbirlarni qabul qilish 
va tovarni bozorga olib kirish vaqtini bashorat qilishga asos vazifasini bajaradi.
Tarmoqli rejalashtirish uslubidan foydalanish yordamida yangi tovarning 
bozorga chiqishda muvaffaqiyatsizlikka uchrashining oldini olish mumkin, chunki 
mahsuldorlik yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan quyidagi muvaffaqiyatsizliklar sababini 

---

155 
tahlil qilish imkoniyatini yaratadi: 

tovarni bozorga olib chiqish davri va vaqtini noto‘g‘ri tanlash;