Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti d. Yu. Xujamkulov, D. A. Ismailov investitsiya loyihalarini
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Fb= Fs+Fm+(Db-Xb)
bu yerda, Fs-mahsulot (ish, xizmat) sotishdan tushgan foyda, Fm-korxona mulkini sotishdan tushgan foyda; Db-boshqa operatsiyalardan tushgan daromad, Xb- boshqa operatsiyalar bo’yicha xarajatlar. Yalpi foyda-foyda solig’i olish uchun soliq to’lanadigan baza hisoblanadi. Korxonani o’z ixtiyorida qoladigan foyda, ya’ni sof foyda (Fs) qiziqtiradi va quyidagiga teng bo’ladi: Fs=Fb-Sf bu yerda, Fb-balans foyda. Sf-foyda solig’i va boshqa majburiy to’lovlar. Zamonaviy sharoitida korxona o’z ixtiyorida qoladigan foydani o’zi mustaqil taqsimlaydi va bu yerda shunday savol kelib chiqadi, bu foydani qanday qilib eng samarali taqsimlash mumkin? Uni ishlab chiqarishni rivojlantirishga; uy-joy, dam olish uyi, bog’cha va ishlab chiqarishga mo’ljallangan ob’ektlarni qurishga; agar aksionerlik jamiyati bo’lsa divident 126 to’lashga; xayriya maqsadlariga va boshqalarga yo’naltirilishi mumkin. Foydadan samarali foydalanish uchun korxonaninng ayni vaqtdagi va istiqboldagi texnik holatini va korxona jamoasini ijtimoiy holatini yaxshi bilish lozim. Agar korxona ishchilari ijtimoy sohada, shu jumladan ish haqi darajasi bo’yicha, boshqa korxonalarga nisbatan yaxshiroq ta’minlangan bo’lsa, bu holda foyda birinchi navbatda ishlab chiqarishni rivojlantirishga yo’naltirilishi lozim. Yana shuni ta’kidlash lozimki, agar korxonaning texnik rivojlanish darajasi past bo’lib, bu korxonaning raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarishga to’sqinlik qilib, korxonani bankrotlikka olib kelsa, bunday holda, foydani korxonani rivojlantirish uchun yo’naltirish lozim. Shunday qilib, korxona foydasi uning iqtisodiy va ijtimoiy darajasiga asoslangan holda taqsimlanishi lozim. Korxonada ushbu muhim qoidaga amal qilishlari lozim-«foyda korxonaning istiqbolida rivojlantirishni amalga oshirishga turtki berishi lozim». Shunday qoida borki, ishlab chiqarishni rivojlanishi, oxir oqibatda korxona hajmini o’sishiga olib keladi, bu esa kelajakda korxona jamoasini ijtimoy muammolarini hal bo’lishiga va korxona investitsiya imkoniyatlarini kengayishiga olib keladi. b) «Amartizatsiya ajratmalari investitsiya loyihalarini moliyalashtirish manbai sifatida» Amartizatsiya asosiy vositalarni normativ xizmati muddati davomida qiymatini ishlab chiqarilayotgan mahsulotga o’tkazib borish jarayonidir. Asosiy vositalar tarkibiga xizmat muddati bir yildan kam bo’lmagan, qiymati 50 minimal maoshdan yuqori bo’lgan va o’z qiymatini ishlab chiqarilayotgan mahsulot tannarxiga asta sekinlik bilan o’tkazib boradigan ishlab chiqarish vositalar kiradi. Ular: bino, inshoot, asbob-uskuna, mashina, transport vositalari, o’lchovchi uskunalar va h.k. Asosiy vositalar ishlab chiqarish jarayonida ham jismonan, ham ma’naviy eskiradi. Ob’ektlar qiymati hisoblangan amortizatsiya ajratmalari hisobidan qoplanadi. Amortizatsiya ajratmalari investitsiyalarni moliyalashtirishning muhim manbalaridan biri hisoblanadi. Ular qayta ishlab chiqarishni (ya’ni takror ishlab 127 chiqarish) tashkil qilib qolmay, balki ma’lum darajada ularni kengaytirishga ham mo’ljallangan bo’ladi. Dunyoning rivojlangan mamlakatlarida amortizatsiya korxonaning investitsiya ehtiyojini 70-80%ini qondiradi. Mamlakatimizni bozor iqtisodiyotiga o’tishi bilan amortizatsiya ajratmalarini investitsiyalarni moliyalashtirish manbai sifatidagi ahamiyati ham o’sdi. Bu birinchi navbatda asosiy fondlarning tez-tez qayta baholanishi va ko’p korxonalarning zararga intilayotganligi bilan bog’liq. Investitsiyalarni moliyalashtirish manbai sifatida boshqalariga nisbatan ustunlik tomoni shundaki, korxonaning har qanday moliyaviy holatida, bu manba o’z o’rniga ega bo’ladi va doimo korxona ixtiyorida bo’ladi. Raqobat jarayoni, asosiy fondlarni yangilab turishni talab etadi, bu esa kelgusidagi investitsiyalar uchun tezlashtirilgan amortizatsiya ajratmalarini hisoblashni taqozo etadi. Shunday qilib, intensiv tarzdagi qayta ishlab chiqarish amalga oshiriladi. Buning natijasida amortizatsiya ajratmalari, o’zi alohida bir shaklni tashkil qiladi. Boshqa qilib aytganda, kengayadi va investitsiyalash uchun oldingisiga nisbatan barqaror moliyaviy bazaga aylanadi. Shunday qilib, amortizatsiya ajratmalari korxonaning investitsiya faoliyatini tartibga soluvchi muhim vositaga aylanadi. v) Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|