Vi-modul. To`Rtqutbliklar 28-mavzu. To`rtqutbliklar haqida tushunchalar

---

VI-MODUL. TO`RTQUTBLIKLAR
28-mavzu. To`rtqutbliklar haqida tushunchalar.
Reja 
1.
Passiv to‘rtkutbliklar va ularning tenglamalari va doimiylari. 
2.
Ekvivalent sxemalari. 
3.
To‘rtkutbliklarning ulanishlari.
4.
To‘rtkutbliklarning graflari va ularning matrisalari.
1. Passiv to‘rtkutbliklar va ularning tenglamalari va doimiylari. 
1 I
1
I
2
2 
U
2
Zpr 
Ye
1
U
1
U
2
1 2 
Ikkita kirish 1-1

va ikkita chiqish 2-2

qismlari bo`lgan xar qanday murakkab 
elektrik zanjir to`rtqutblik deb ataladi. To`rtqutblikning kirish Qutblari 1-1

kuchlanish manbai U

1 
ga chiqish qutblari (2-2

) esa elektr energiyasi barobar 
ist’emolchi priemnigi Z pr ga ulanadi. To`rtqutbliklar ko`rinishidagi murakkab 
zanjirlarni o`rganishdan asosiy maqsad manbaning kuchlanishi U
1
va I
1
ma’lum 
bo`lsa, ist’emolchining kuchlanishi U
2
va toki I
2
ni aniqlashning qonuniyatlarini 
va bog`lanishini topish. 
Ichki tarmoqlarida e.yu.k. va tok manbai bo`lmagan to`rtqutblik 
passiv
bo`ladi. 
To`rtqutbliklarning bu turqumiga ikki simli elektr uzatish va aloqa 
liniyalari,transformatorlar, to`g`irlagichning ko`prik sxemalari, tekislovchi filtrlar 
va x.k.lar kiradi. Agar to`rtqutblikning ichida bitta bo`lsa xam energiya manbai 
bo`lsa, u 
aktiv
bo`ladi. 
Yuqoridagi passiv to`rtqutblik uchun quyidagi tenglamani yezish mumkin: 







2
22
1
21
2
2
12
1
11
1
U
Y
U
Y
I
U
Y
U
Y
I
Bu to`rtqutblilikning Y parametrlar orqali yozilgan tenglamasi.

---

Y
.



11
11




22
11
Y
Y




12
12
va Y




21
21
nisbatlar o`tkazuvchanlik o`lchami. 
Bu sistemani qarshilik o`lchamlarini ko`rsatuvchi parametrlar orqali xam ifodalash 
mumkin:
U
2
12
1
11
1
I
Z
I
Z


U
I
Z
21
2

2
22
1
I
Z

Bu ikki sistemadan kirish kompleks miqdorlari U
1 
va I
1 
ning chikish kompleks 
mikdorlari U
2 
va I
2
bilan bog`lanishni ifodalovchi ikki tenglamani sistemaga o`tish 
mumkin: 
U
1
=AU
2
+BI
2
I
1
=CU
2
+DI
2
bunda: A=
12
22
12
22



Y
Y
; V=
21


;



















12
2
12
22
11
21
2
12
2
2
22
11
С
;. D=
.
12
11


bular to`rtkutblikning doimiy parametrlari deb ataladi. 
Bular xam ( ya’ni