Hozir va kelajakda
Mikrobiologiya kelajakda
Yüklə 0,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3. Mikrobiologiya kelajakda
Bir paytlar bir olim: “Agar sen kristall sharga haddan ziyod ko‘p tikilib tursang, yuzingdagi shisha parchalari bilan yakun toparding”, degan ekan. Kelajakni bashorat qilish juda mushkul. Ammo, shuni ishonch bilan aytish mumkinki, xavfdan holi oziq-ovqatga ehtiyoj yanada ko‘payadi, shunda tibbiyot mikrobiologiyasidagi yangiliklar oziq-ovqat mikrobiologiyasiga ko‘chishini davom ettiradi va butunlay yangi tushunchalar oziq-ovqat mikrobiologiyasining yo‘nalishini o‘zgartiradi. Taxminan dunyoda oziq-ovqat resursining uchdan bir qismi aynib qolish jarayoni sababli boy beriladi. Sizning hayotingiz davomida Er aholisining ikki barobarga ko‘payishi bunday yo‘qotishga dosh berolmaydi. Agar barcha eyishni istar ekan, ozuqaninig aynib qolish holati darajasini qisqartirish lozim. Ochlik insoniyatga juda yaqin masofada turadi va o‘ta kichik xavfsizlikka jiddiy muammo bo‘lib kelishi mumkin. Fermentatsiya kam quvvat sarflovchi “muvofiq texnologiya” sifatida emas balki saqlanish usuli sifatida muhimroq bo‘ladi. Mikroblarning o‘zi ham ozuqa manbaiga aylanishi mumkin. Dunyo aholisining 30% etarlicha ovqat topish ilinjida yurgan bir paytda, ularning “o‘ta ko‘p eb qo‘yish”dan bezovtalangan uchdan bir qismi xavfsizroq oziq-ovqatga talab sezyapti. Umuman xatardan holi bo‘lish mumkin emas, va nolga yaqinlashgan sayin xavfsizlik bahosi juda katta tezlikda o‘sib boradi. “Etarlicha xavfsiz” qay darajada xavfsiz? Qachon jamiyat resurslarini yuqori xavfsizlikdan yuqori yaroqlilikka o‘zgartiradi? Xalqaro savdo-sotiqning talablari xavfsizlik standartlari uyg‘unligini hosil qilishning vakolatini beradi. Oziq-ovqat resurslarining "Globallashuv"i ozuqaning xavfsizligiga yangi muammolarni keltirib chiqaradi. Juda soz, birinchi va uchinchi dunyo mamlakatlari bir biriga o‘xshash sanitariya me’yorlariga ega bo‘lishlari kerak. Biroq qanday qilib yopiq quvur va oddiy kanalizatsiya tizimlari tanqis, sovutish tizimi esa deyarli mavjud bo‘lmagan mamlakatlarda bu holatga erishish mumkin? Ilmiy innovatsiyalar odatda tibbiyot texnologiyalarida yuzaga kelib, oziq- ovqat tizimiga keyinroq ta’sir qiladi. Bu holatni jadal va avtomatlashtirilgan usullarining moslashishi, farmatsevtika uylarining metodlariga oziq-ovqatga ishlov berishning qo‘shimcha imkoniyatlari yuqori darajadagi ko‘nikishi va molekulyar tushunchaga nisbatan ortgan e’tibor orqali ko‘rish mumkin. Bugungi kundagi biomeditsina sohasidagi “issiq” qanday ma’noga ega ekanligiga qarang, shunda siz oziq-ovqat mikrobiologiyasining ertasini ko‘rasiz. Bu bob mikrobiologiyaning ilmiy me’yorlariga alohida e’tibor beradi. Ular pasayib bormoqdalar. Oziq-ovqatning kasallanish holati sabablarining yarmi noma’lum. Ular viruslar sababli vujudga kelgan bo‘lishi mumkinmi? U yerdagi rivojlanmaydigan mikroblar sababli bo‘lishi mumkinmi? Izlanishlar olib borishning yangi molekulyar usullari bu bakteriyalarni tushunishimizga va boshqarishimizga imkon yaratarmikan? Mikrobiologiyaning birinchi 200 yilligi bakteriyalar o‘zaro ta’sirga kirishmaydigan sharikli podshipniklar bo‘lishgani uchun ular ustidagi izlanishlarga bag‘ishlandi. Endi biz ular bir birlari bilan kimyoviy belgilar va sezgilar orqali “subatlashishi”ni bilamiz. |