Ma’ruza 2 2-Mavzu: Tolalarning sinflanishi. Tolalar va ularning xossalari Reja
Yüklə 479,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
4.Sun’iy tolalarning xossalari Gidratsellyuloza tolalar-viskoza, polinoza va misammiakli Viskoza va misammiakli tolalarni olishda tabiiy sellyuloza yoki uning xosilalari eritiladi va eritmalardan kerakli uzunlikdagi, shakldagi qalinlikdagi va talab qilingan fizik-kimyoviy xossali tolalar shakllantiriladi. Shakllantirish chog‘ida sellyuloza eritmasidan kimyoviy strukturasi bo‘yicha tabiiy sellyulozaga o‘xshagan, lekin fizikaviy strukturasi: makromolekulalari to‘plamlarini joylashishi va shakli, nadmolekular tuzilishi bo‘yicha paxta va len tolalaridan keskin farq qiladigan tolalar xosil bo‘ladi. Bu tolalarning tarkibi quyidagicha: -gidratsellyuloza-94% -yog‘lovchi moddalar-3% -matirlovchi moddalar-0,1-2% Viskoza tolalari paxta tolasiga nisbatan yuqori gigroskoplikka, sorbsion xossaga ega va turli reagentlar ta’siriga chidamsiz xisoblanadi. Gidratsellyuloza tolalar turli polimerlanish darasiga ega: -viskoza-300-350 -pollinoza-400-500 -misammiakli-300-400 Viskoza va polinoza tolalarini ishlab chiqarishda xom ashyo sifatida yog‘och sellyulozasidan, misammiakli tolallar uchun paxta chiqindilari yoki yog‘och sellyulozasidan foydalaniladi. Viskoza va polinoza ksantogenat sellyulozadan shakllantiriladi, bunda ksantogenat omillanadi va gidratsellyulozaga aylanadi. Misammiakli tolalar sellyulozaning mis gidrooksidni ammiakli eritmasidan shakllantiriladi, so‘ngra tola erituvchidan yuvib tashlanadi. Viskoza ip, shtapel tola ko‘rinishda, polinoza va misammiakli tola shtapel ko‘rinishda shakllantiriladi. Ulardan mato, trikotaj, kord iplari tayyorlanadi va aralash tolali (paxta, kapron, lavsan) maxsulotlar ishlab chiqarishda foydalaniladi. Asetat tolalar Asetat tolalar barcha ishlab chiqriladigan kimyoviy tolalarning 7% ini tashkil etadi. Asetat tolasi sellyulozaning murakkab efiridan olinadi. Eterifikatsiya darajasi bo‘yicha diasetat va triasetat tolalar xosil qilinadi. DAS ni eterifikatsiya darajasi 240-250 va TAS niki 260-300 ga teng. sellyuloza asetatlarini polimerlanish darajasi 300-400. Ular quruq usulda diasetatni asetondagi eritmasidan va triasetatni metilenxlorid va metil spirti aralashmasidan shakllantiriladi. Bu tolalarningg ijobiy xususiyatlari quyidagilardir: yumshoq, kirishmaydi, g‘ijim bo‘lmaydi, buklanishlarga turg‘un, shaklni yaxshi ushlaydi. Kamchiliklari: elektrlanadi, ishqalanishga chidamsiz. Asetat tolalar filament ip va shtapel tola ko‘inishda ishlab chiqariladi. Ulardan kuylakli, astarli, erkaklar kuylagili, dekorativ matolar va galustkli, xamda qalin kiyimlik matolar ishlab chiqariladi. Asetatlar PA, PE, PAN, jun va viskoza tolalari bilan birgalikda xam ishlatilinadi. TAS kalavasidan kompleks iplar tayyorlanadi. Ulardan yana izolyatsion materiallar sifatida xam foydalaniladi. Asetat tolalari tarkibida titan-1,3%, yog‘lovchi moddalar-2,5-3%, tuzlar-0,15% gacha va 0,5 % gacha erituvchi bo‘ladi. |