Jahon adabiyoti: mod е rnizm va postmod
Yüklə 1,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rahimjon RAHMAT
|
ushbu hodisa Yan
- gi o‘zbek adabiyoti emas, o‘sha Yangi adabiyotning ikkinchi to‘lqini degan nomga munosibroq. Aslida, nomdan ham muhimroq gap shuki, bugun ijodkor - ning badiiy tafakkur tarzi yangilandi, bas, Yangi ada - biyotning paydo bo‘lishi muqarrardir. 198 199 Rahimjon RAHMAT: Shuni afsus bilan qayd etish lozimki, yozuvchilarimiz orasida hozirgi zamon ilmi, fal- safasi, psixologiya fanidagi yangiliklarga ko‘pam e’tibor bermaydiganlari yetarlicha topiladi. Axir, birgina Freyd- ning asarlari g‘arb kishisining realizm haqidagi tushun- chalarini tubdan o‘zgartirib, adabiyot va san’atda tur- li oqimlar vujudga kelishiga sabab bo‘ldi. Men, ismini aytmayman, o‘zim tengi bir necha yozuvchining ijodini jiddiy kuzatib boryapman. Dinlar, dunyo xalqlari tarixi, ilmdagi eng so‘nggi yangiliklardan boxabarligi ko‘rinib turgan bu yozuvchilarimiz chindan ham milliy nasrimiz- da salmoqli o‘zgarishlar yasayapti. Aslida, o‘zbek nasri- da jiddiy o‘zgarish sodir bo‘lib ulgurgan, faqat hozircha tanqidchilarimiz bu o‘zgarishni to‘la idrok etib, payqab ulgurishgani yo‘q. Mening nazarimda, Ulug‘bek, yozuvchi ikki xil ho- latda yaxshi asar yoza oladi: sayohat va ilm o‘rganish. Masalan, hammamiz sevib o‘qiydigan Xemingueyning hayoti faqat sayohatlarda o‘tgan, urush nima ekanligini anglash uchun uch marta urushga borgan. Ilm vositasi- da ulkan yozuvchiga aylangan Borxes esa asosiy vaqtini kutubxonada o‘tkazgan. Oxirgi yillarda asarlari dunyoda mashhur bo‘lgan Koelo ham anchayin sirli ilmlar bilan shug‘ullangani ma’lum. Jorj Oruellni olaylik. Juda ko‘p o‘zbek adiblari shu yo- zuvchining asarlarini o‘qib ko‘rishmagan hali. Oruell si- yosatni badiiy asarga aylantirgan. Buning uchun butun umr siyosiy hodisalar to‘g‘risida maqola yozadigan jur- nalist bo‘lib ishlagan. Sizning «Muvozanat» romaningiz, men bundan yaqindan xabardorman, atrofingizda sodir bo‘lgan va bevosita shaxsiy hayotingizga daxldor shiddatli hodi- salar natijasida yozilgan. Ya’ni asaringizga asos bo‘lgan hayotiy materialni avval yashab o‘tib, keyin uni roman shaklida qog‘ozga tushirgansiz. Nazar Eshonqul va Isajon Sulton rivoyatlar, asotirlar, ilm-fandagi yangiliklar, dunyoning turli burchaklarida sodir bo‘lgan turli davrlardagi tarixiy hodisalar vositasida inson qalbi, qismatini badiiy talqin qilib hikoyalar yozish- yapti. Ular, aytish mumkinki, an’anaviy roman uchun arzi- mas detal bo‘ladigan oddiy unsur-obrazni dunyoni ang- lash vositasiga, universal ma’noga ega bo‘lgan ramzga aylantira olishadi. An’anaviy nasrimizda dehqon haqida yozilgan asarda bu kasb egasining hayoti, dunyoqarashi, dard-iztirobi aks etadi. Deylik, dehqon obrazi dunyoning tuzilishi haqida universal ma’no tashiydigan ramzga ay- lanmaydi. Yangicha asarlarda esa dehqonning hayo- ti maqsad emas, bir vosita sifatida tanlanadi, bu vosita orqali odam va olam haqidagi diniy-falsafiy xulosalari- ni bayon qiladi. Demak, dehqon haqida asar yozishdan maqsad dehqon emas, yangicha prozaning muhim jihati shu – mavzu va qahramon vosita bo‘lib xizmat qiladi. Aytmoqchimanki, qo‘liga qalam tutgan ijodkor o‘zi yaxshi bilgan hayotiy materialni o‘ziga ma’qul uslubda qog‘ozga tushiraversin. O‘zbek o‘quvchisi uchun turli yo‘nalishlarda yozilgan juda ko‘p, rosayam ko‘p asarlar kerak. Yüklə 1,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|