Kokand University

니
ngvistikada orfografik tamoyillar va tahlillar
104-106
2

---

K O K A N D U N I V E R S I T Y
q o
'
q o n
 
u n iv e r s it e t i
 
x a b a r n o m a s i
Г H ERA LD п
В
：
作
이日
HERALD
KOKAND UNIVERSITY HERALD
S C f F . Х Т Г Р Т С
F - J о и R N A T.
ВЕСТНИК КОКАНДСКОГО УНИВЕРСИТЕТА
因故想
5
ISSN
：
2181-1695 
OAK: 01-08/1819/6 
www.herald.kokanduni.uz
AKMEOLOGIK YONDASHUV ASOSIDA O，QITUVCHILARNING KASBIY MAHORATINI RIVOJLANTIRISH
B e rd ib e k ova Feruza A b d u m a n n o b qizi
Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti tayanch doktoranti
MAQOLA HAQIDA
ANNOTATSIYA
Qabul qilindi: 
24-dekabr 2022-yil 
Tasdiqlandi: 
26-dekabr 2022-yil 
Jurnal soni: 
5 
Maqola raqami: 
15
DOI: 
https://doi.org/1
〇
.54613/ku.v5i5.22
〇
Ushbu maqolada shaxsning kasb-hunarni egallashda yuksak cho ‘ qqiga erishishi bilan bog ‘ liq 
masalalani o‘rganish, akmeologik yondashuv asosida bo‘lajak o‘qituvchilarning kasbiy mahoratini 
rivojlantirish va muammolarni hal qilishga tayyorlashning pedagogik tizimi asoslab berilgan.
KALIT SO‘ ZLAR/ Ключевые слова/ Keywords
Akmeologiya, akmeologik 
yondashuv, 
kasbiy mahorat, akmeologik tadqiqot, 
pedagogik tizim (PT), ta'lim akmeologiyasi, 
yuksalish, yetuklik.
Kirish. 
Bugungi kunga kelib, talabalarga yo ‘ naltirilgan 
fenomenining aniq ta'rifi va uning tuzilishi va mazmunining mohiyatini 
tushunish mavjud emas, akmeologiya mavzusini tor professionaldan 
uning umumiy hayotini kengaytirishgacha noaniq talqin qilish shaxs 
diqqatining asosiy konsepsiyasining murakkabligi bilan bog‘liq.
Pedagog va psixolog tadqiqotchilar talabalarni yo ‘ naltirishni 
aniqlash nuqtai nazardan turlicha yondashuvlar uning ayrim jihatlariga 
e'tibor qaratib, ushbu hodisaning mohiyatini boshqacha tushunishga 
olib keldi.
Zamonaviy 
ilm-fanda 
insoniy 
yuksakliklarning 
«akme»
kategoriyasi bilan bog‘liq bir necha talqinlari mavjud. Jumladan, birinchi, 
«akme» _ bu qisqagina hayot kesimini qamrab olsada, ko‘p qirrali holat 
bo‘lib, insonning har doim jamiyatda qanchalik o‘z o‘rniga ega ekanligi, 
uning biror-bir soha mutaxassisi sifatida olib borayotgan salmoqli 
faoliyati, shaxs sifatida esa uni o‘rab turganlar bilan olib borgan ijtimoiy 
aloqasida qanchalik boy yoki qashshoqligi, turmush o‘rtoq va ota-ona 
sifatida tayyorlik darajasi bilan bir qatorda yaxshi tomonga o‘zgara olish 
darajasi va eng yashirin ezgu qobiliyatlarini ham ko‘rsata olish darajasiga 
ham bog‘liqdir.
Yunonlar, insonning nimagaki qodir bo ‘ Isa, qobiliyati va 
imkoniyati qirralarini ko ‘ rsatishga xizmat qiladigan barcha yetuklik 
belgilari namoyon bo ‘ Igan umrining shu qismini «akme» deb o ‘ 
ylaganlar. Akme _ yunoncha («yuksalish», «cho ‘ qqi») kamolot, 
yuksalish, yetuklik ma'nolarini anglatadi. Akmeolog mutaxassislar 
shaxsning yuksak professionalizmi va ijodiy mahorati muammolarini 
oqilona yechishni muhim inson resurslaridan foydalanishda deb 
bilmoqdalar.
Shuni ta'kidlash kerakki, akmeologiya Akmeologiya (yun. akme- 
yetuklik, cho‘qqi, kamolot, yuksalish, (logos-ta'limot) shaxsning kasb- 
hunarni egallashda yuksak cho‘qqiga erishishi bilan bog‘liq masalalani 
o‘rganuvchi “Akmeologiya” fani haqidagi dastlabki qarashlar XX asrning 
20-yillarida vujudga kelgan.
Ta d q iq o t m e todo log iyasi. 
Ushbu fanning zamonaviy ishlab 
chiquvchilari va uning konseptual apparati Kuzmina, Bodalev, Derkach, 
Sitnikov, Tarasova, Tixomirov, Fokina va boshqalar xisoblanadilar. Ular 
orasida akmeologiyaning boshqa insoniy fanlar orasidagi o ‘ rni 
to ‘ g ‘ risida turli nuqtai nazarlar mavjud. Masalan, Bodalev 
akmeologiyani 
ikki 
jihatdan 
izohlaydi: 
inson 
taraqqiyoti 
psixologiyasining eng muhim bosqichi (kamoloti) sifatida va o‘ziga xos 
fan sifatida, uning predmeti kasbiy faoliyat ko ‘ nikmalarini oshirish 
omillari, uni shakllantirishning turli shartlari va bosqichlari hisoblanadi.
Kuzmina va Tixomirov akmeologiyani ilmiy bilimlar sohasi, ilmiy 
fanlar majmuasi sifatida belgilaydi, uning o‘rganish ob'ekti insonning 
o ‘ zini o ‘ zi rivojlantirish dinamikasi, o ‘ zini o ‘ zi boshqarishning 
akmeologiyaning axborot bazasi ularning "texnologik qismida" fanning 
barcha sohalari - ya'ni ma'lum bir fan yoki mutaxassislik muammolarini 
muvaffaqiyatli hal qilish uchun qanday harakat qilish kerakligi haqidagi
savolga bevosita javob beradigan bilimlar tizimidir.
Kuzmina va Derkach akmeologiyani mustaqil tadqiqot sohasiga 
ega bo‘lgan fan sifatida himoya qilib, akmeologiyani psixologiya fanlari 
tizimiga kiritib bo ‘ lmasligining bir qancha sabablarini keltiradi va 
asoslaydi. Psixologiya fanlari o‘zining o‘ziga xosligi bo‘yicha analitikdir, 
akmeologiya bilan ob'ektlarning oldindan ko‘ra olish natijasi yaxlitligini 
o‘rganadi.
Sitnikovning so‘zlariga ko‘ra, akmeologiyaning boshqa fanlardan 
eng muhim farqi bu uning tadqiqot predmeti sifatida kasbiy mahorat va 
unga ta'sir qiluvchi omillarni maqsadli tanlash va shu asosda kasbiy 
mahoratni oshirish tizimlarini takomillashtirishdir.
A d a b iy o tla r tahlili. 
Boshqacha qilib aytganda, akmeologiya 
"kasbiy faoliyatni uning mahsuldorligi nuqtai nazaridan o ‘ rganadi, 
kasbiy mukammallik cho‘ qqilarini takomillashtirish va erishish uchun 
qonuniyatlar va omillarni ochib beradi. Shu sababli, o‘z tadqiqotining 
ma'lum bir sohasini tavsiflovchi akmeologiyaning markaziy toifasi - bu 
akmeologiya 
fanining 
konseptual 
apparatini 
tashkil 
etuvchi 
mahsuldorlik, faoliyat samaradorligi yoki mahorat tushunchalari orqali 
ochiladigan o ‘ ziga xos jarayon professionalligi toifasi sifatida 
tushuniladi.
Tarasovaning fikriga ko‘ra, «akmeologiya - bu murakkab faoliyat 
ko‘ rsatadigan ob'ektlarning sifatli o‘zgarishi haqidagi fan va «akme» 
atamasi o‘z-o‘zini rivojlantirish predmetiga aylangan ob'ektning intensiv 
rivojlanishi davrida sifatning eng yuqori namoyon bo‘lishini anglatadi.
Akmeologiyaning boshqa fanlar bilan o ‘ zaro bog ‘ liqligi 
muammosida biz Tarasovaning nuqtai nazarini baham ko‘ramiz, ya'ni 
muayyan fanlar, pedagogika, psixologiya, fiziologiya, sotsiologiya va 
boshqalarga nisbatan. Akmeologiya metodologiya va faoliyat 
ko ‘ rsatuvchi ob'ektlarning sifat o ‘ zgarishlari haqidagi eng umumiy 
nazariya vazifasini bajaradi.
Hozirgi vaqtda akmeologiya fanining bir qancha tarmoqlari 
mavjud. 
Ushbu 
dissertatsiya 
tadqiqotida 
biz 
kasbiy ta'lim 
akmeologiyasining nazariy asoslariga tayanamiz Kuzmina, Bodalev, 
Sitnikov va boshqalar.
Ta'lim akmeologiyasini o ‘ rganish ob'ektlari quyidagilardir: 
s a ma rali ta'lim tashkilotlari samarali ta'lim tizimlari, o‘quv jarayonining 
samarali turlari strategiyalari va sifatli natijaga erishish texnologiyalari, 
shaxsning ijodiy salohiyatini rivojlantirish omillari va faoliyat 
samaradorligi bilan solishtirganda. kichik yoki samarasiz. Ta'lim 
akmeologiyasining o ‘ rganish ob'ektlari: kasbiy mahorat va uning 
pedagogik faoliyatdagi namoyon 
bo‘lishi. yosh o‘qituvchi va uni 
rivojlantirish va shakllantirish yo ‘ llari kasbiy tayyorgarlik jarayonida 
shaxsning rivojlangan ijodiy salohiyati va pedagogik faoliyat 
samaradorligi omillari va boshqalar.
Akmeologiya ob'ektlarning yaxlitligini o‘rganishini hisobga olib, 
ularni mahsuldor tizim sifatida ko‘rib, "tizim", "tuzilma", "akmeologik 
yondashuv», "akmeologik tadqiqot" tushunchalarining mohiyatiga
67

---

murojaat qildik.
Averyanov "tizim - bu o ‘ zaro ta'sir qiluvchi elementlarning 
cheklangan to‘plami" deb hisoblaydi.
Pedagogik va psixologik tadqiqotlarda tizimli yondashuv uzoq 
vaqtdan beri birinchi o ‘ rinlardan birini egallagan. Psixologik 
tadqiqotlarda shu tarzda amalga oshiriladigan izchillik prinsipi - bu 
tegishli hodisa uning elementlari yig ‘ indisiga kamaymaydigan tizim 
sifatida qaralganda, psixik hodisalarni tahlil qilishning uslubiy 
yondashuvidir. U tuzilishga ega bo ‘ lib, elementning xossalari uning 
strukturadagi o‘rni bilan belgilanadi.
Korolev, Kuzmina, Slastyonin, Kuxarev, Ilina, Novina va 
boshqalarning tadqiqotlari ta'lim jarayonini o ‘ zaro bog ‘ liq tarkibiy 
qismlardan tashkil topgan samarali pedagogik tizim sifatida ko ‘ rib 
chiqishga imkon beradi.
Xuddi shu fikrni Kuxarev ham qo‘llab-quvvatlaydi va u yozadi: 
“Tizim - o ‘zaro bog‘ langan va o ‘zaro ta'sir qiluvchi elementlarning 
barqaror tartibi uning ichki tuzilishini tashkil etadigan yaxlit ob'ektdir. 
Tizim - bu faoliyat ko‘rsatadigan tuzilma bo‘lib, uning faoliyati ma'lum 
maqsadlarga bo‘ysunadi.
Tadqiqot natijalari. Yuqorida aytilganlarga asoslanib, tizim - bu 
munosabatlar bilan tartibga solingan, aniq belgilangan xususiyatlarga 
ega bo‘lgan, faoliyati ma'lum maqsadlarga bo‘ysunadigan (ob'ektning 
yaxlitligi ta'minlangan) ob'ektning o‘zaro bog‘langan tarkibiy qismlari 
to ‘ plami; bu to ‘ plam ushbu to ‘ plamning integral xossalari va 
funksiyalarida ifodalangan birlik bilan tavsiflanadi.
Pedagogik tizim (PT) yosh avlod va kattalarni tarbiyalash, o‘qitish 
va o‘qitish maqsadlariga bo‘ysunadigan o‘zaro bog‘liq bo‘lgan tarkibiy 
va funksional komponentlar majmuidir. PT ning tarkibiy qismlari 
pedagogik tizimning asosiy asosiy xususiyatlari sifatida, ularning 
umumiyligi ularning mavjudligi faktini tashkil qiladi va ularni boshqa 
barcha (pedagogik bo‘lmagan) tizimlardan ajratib turadi.
Tarasova nuqtai nazarini baham ko ‘ ramiz, biz "akmeologik 
yondashuv" "tizimli" va "shaxsiy-faoliyat" yondashuvlarining birligini 
nazarda tutadi”- deb hisoblaydi.
Akmeologik yondashuv ob'ektlarni tizim sifatida o ‘ rganishga 
asoslangan yondashuvdir; u tadqiqotchini shaxsiy shart-sharoitni
hisobga olgan holda ob'ektning yaxlitligini va uni ta'minlovchi 
mexanizmlarni ochishga, faoliyatdagi murakkab ob'ektning turli xil 
bog ‘ lanish turlarini aniqlashga va ularni yagona nazariy rasmga 
qisqartirishga yo‘naltiradi.
Zazikin akmeologik yondashuvning umumiy konsepsiyasini 
beradi: "Akmeologik yondashuv - bu akmeologik muammolarni hal 
qilishga imkon beruvchi texnika va usullarning tamoyillari to ‘ plami 
sifatida ishlaydigan asosiy umumlashtiruvchi tushunchadir.
Pedagogikta'limda akmeologikyondashuvni amalga oshirishning 
o ‘ ziga xos pedagogik shartlariga axborotning shaxsiy va texnologik 
sharoitlari kiradi.
Aniqlangan psixologik-pedagogik shartlarning mazmuni kasbiy 
pedagogik ta'limda akmeologik yondashuvni amalga oshirish jarayonida 
shaxsning akmeologik yo‘ nalishini shakllantirishning quyidagi ketma- 
ketligini belgilaydi:
-talabalarni akmeologik yondashuvni amalga oshirish bo‘yicha 
tashkiliy faoliyatga tayyorlash bilan bog‘liqligi;
-asosiysi kasbiy ta'limda akmeologik yondashuvni amalga 
oshirish va o‘quvchilar shaxsining akmeologik yo ‘ nalishini 
shakllantirishga qaratilishi;
-diagnostikani amalga oshirish, shaxsning akmeologik yo ‘ 
nalishini shakllantirish darajasini baholash va tahlil qilish va shu asosda 
o‘quv jarayoniga tuzatishlar kiritishni o‘z ichiga olgan diagnostika va 
tuzatish.
Talabalarning 
akmeologik 
yondashuv 
asosidagi 
kasbiy 
tayyorgarligi modelini ishlab chiqish - zamonaviy oliy ta'limning vazifasi 
bo ‘ lajak boshlag ‘ kh sinf o ‘ qituvchilarining ma'naviy va ijtimoiy- 
psixologik qobiliyatlarini mustahkamlash orqali uning axloqiy o‘zini o‘zi 
anglashini rivojlantirish bilan bog ‘ liq. Salomatlik, hayotga ijobiy 
munosabat, odamlarga va jamiyatga ishonch va buning natijasida 
talabalar akmeologik madaniyatining qadriyat tarkibiy qismi sifatida 
ma'naviyatni rivojlantirishga imkon tug‘iladi.
Ko‘rinib turibdiki, turli guruhlarga kiritilgan shartlarning 
aksariyati bir-birini takrorlaydi yoki aniqlaydi, biz ularni tizimlashtiramiz 
va akmeologik yondashuvni amalga oshirishning o‘ziga xos pedagogik 
shartlariga muvofiq tasvirlaymiz (1-jadval)
1-jadval.
shartlari 
Guruh shartlari tarkibi
Shaxsiy 
sharoitlar faoliyatining 
xulq- 
atvoriga qo‘yiladigan talablar va ta'lim 
sub'ektlarining o‘zaro munosabatlarining 
aks etishi.
1. Talabalarning tegishli pedagogik vazifalarga akmeologik yondashuvni amalga oshirish zarurligini anglashi; ta'lim va 
tarbiyaning tegishli vositalari va usullarini tanlash
2. Professor-o‘qituvchi tomonidan talabalar shaxsining akmeologik rivojlanishini belgilovchi omillarni tushunish, ularni 
o‘quv jarayonida o ‘zlashtirish va rivojlantirish, xususan: individual ehtiyojlar, motivlar, qadriyatlar, maqsadlar, ijobiy 
"men-konsepsiya" ning refleksiv va oldindan ko‘ rish qobiliyati. mustaqillikning hayotiy tajribasi va ijodiy tasavvur 
faoliyati
3. professor-o‘qituvchining talabalarga ta'lim jarayonining to*liq huquqli sub'ektlari sifatida munosabati, ularning 
individualligini hurmat qilish.
4. professor-o‘ qituvchining demokratik muloqot uslubidan ustun foydalanishi, hamkorlikning psixologik muhitini 
yaratish va muvaffaqiyat holatlarining hissiy ijobiyligini birgalikda yaratish; pedagogik ta'sirlarni amalga oshirishda 
hissiylik va ishontirish, o ‘ quvchilarni mustaqil fikrlash maqsadini belgilashga undaydigan kasbiy pedagogik 
qadriyatlarning ahamiyatini taqdim etish va asoslash.
5. Talabalarga quyidagilar bo‘yicha to*liq ma'lumot berish:
- pedagogik faoliyatning mohiyati, unga samarali tayyorlash vositalari va usullari
- o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma, ko‘nikma, shaxsiy fazilatlari darajasi va mazmuniga kasb va jamiyatning talablari
- maqsadlarni samarali belgilash strategiyalari va muvaffaqiyatga y o ‘ naltirilgan mutaxassislar faoliyatining kasbiy 
qadriyatlarining mazmuni, axborotni o ‘zlashtirish va qabul qilishni tushunishda, uni xatti-harakatlarda va faoliyatda 
amalga oshirishda talabalar faoliyatini axborot-pedagogik qo‘llab-quvvatlashning ahamiyatini asoslash.
6. Maqsadlarni belgilash, maqsadlar, qadriyatlar, motivlar, faoliyat usullari va mazmunini aks ettirish, o ‘z-o‘zini o‘zi 
rivojlantirish bo ‘ yicha individual strategiyalarni ishlab chiqish bilan bog ‘ liq talabalar faoliyatini tashkil etish va 
pedagogik qo‘llab-quvvatlash.
7. Talabalarga qo‘yiladigan ta'lim talablarini izchil oshirish, ularni amalga oshirishni pedagogik qo‘llab-quvvatlash.
Texnologik 
sharoitlar 
o‘quv 
jarayonini 
tashkil etishning vositalari, shakllari va 
usullarini tanlashga qo‘yiladigan talablar
1. 
Ta'limga individual tabaqalashtirilgan yondashuvlarni ishlab chiqishda faol shaxsga yo ‘naltirilganlik qoidalariga 
yo‘naltirish.
2. 
OTM professor-o‘qituvchilarining akmeologikyo‘naltirilgan ta'lim faoliyatini tashkil etishga integratsiyalashgan 
yondashuv.
3. 
Innovatsionlik muammoli o ‘ zgaruvchanlik elektivlik dialogik kontekstuallik ta'limning amaliyotga yo ‘ 
naltirilganligi.
4. 
Talabalarning mustaqil faoliyatini tashkil etish.
5. 
Vitagenik ta'lim texnikasi va usullari.
6. 
Raqobatbardoshlik holatlarining muammoli ta'lim va tarbiyaviy vaziyatlarning muvaffaqiyati holatlarini 
yaratish.
7. 
Maqsad qo‘yish erishish motivatsiyasi treninglar refleksiv trening.
8. 
O‘qitishning。 ‘yin usullari biznes va ro lli。 ‘yinlar muhokamalar professional janglar loyihalar usuli.
Aniqlangan psixologik-pedagogik shartlarning mazmuni universitet 
atvor uslubiy va texnologik o‘quvchilarni tushunish, ta'limning ta'lim 
talabalariga kasbiy faoliyatni tashkil etish uchun yangi mazmunli xulq-
68

---

komponentining ahamiyatini tushunish va qabul qilish yo ‘ nalishida 
o ‘ zlarining kasbiy pozitsiyalarini qayta ko ‘ rib chiqish kasbiy ta'lim 
qadriyatlari va ularni pedagogik jarayonga tatbiq etish zarurligini 
belgilaydi.
Akademik guruhlarning tyutorlari faoliyati ham yangi mazmun 
bilan to‘ldirilishi kerak: aynan ular, birinchi navbatda, o‘z talabalarning 
shaxsiy xindividual xususiyatlarini o ‘ rganishlari kerak; talabalarning 
ijobiy tarbiyaviy ta'siri natijalarini umumlashtirish, to‘plash; o‘quvchilar 
shaxsida axloqiy kognitiv va boshqa neoplazmalarni mustahkamlash; 
ma'ruza va seminarlarda har doim ham joy va vaqt topa olmaydigan 
maxsus treninglar tashkil etish va o ‘ tkazish. Ushbu maqsadlarga 
erishishda akmeologik yondashuvni amalga oshirish uning mazmuni 
kasbiy ta'limda akmeologik yondashuvni amalga oshirishning tashkiliy 
shartlari uchun oliy ta'lim muassasalari professor-o ‘ qituvchilarini 
maqsadli profilaktik jarayonga tayyorlashni tashkil etish lozim.
Bizning fikrimizcha, sanab o ‘ tilgan tashkiliy shartlarni amalga 
oshirishning eng samarali yo ‘ li oliy ta'lim 
muassasalari 
professor-o ‘ qituvchilari uchun malaka oshirish markazlari qoshida 
maxsus kurs tashkil etish maqsadga muvofiq bo ‘ ladi. Buning uchun 
nafaqat mazmunan, balki tegishli o‘quv dasturlarini ishlab chiqish zarur, 
shuningdek, o ‘ qituvchilar bilan maxsus amaliy mashg ‘ ulotlar va 
treninglarni o‘z ichiga oladi.
Pedagogikaning nazariy va amaliy qoidalariga muvofiq, ta'lim 
tizimi faoliyatining samaradorligi ta'lim faoliyati sub'ektlari tomonidan 
belgilangan maqsad va vazifalarga erishish sifatida belgilanadi, bu aniq 
ijobiy natijalarda, xususan, Adekvat pedagogik va psixologik diagnostika 
usullaridan foydalangan holda ma'lum shaxsiy sifatning aniqlangan 
mezonlari va darajalari asosida aniqlanadigan o ‘ quvchilar shaxsining 
akmeologik yo‘nalishini shakllantirishga zamin yaratadi.
2-jadval.
Akmeologik 
yondashuvni 
yaxlit 
o‘quv
jarayoniga tatbiq etish uchun oliy ta'lim 
professor-‘qituvchilarining nazariy va uslubiy 
tayyorgarligi
O 4 quv faoliyatida akmeologik yondashuvni 
amalga oshirish uchun tyutorlarning nazariy 
va uslubiy tayyorgarligi
Tegishli bilimlar tizimini yangilash: oliy ta'lim tizmiga akmeologik yondashuvning mohiyati, uni boshlang ‘ ich sinf 
o‘qituvchilarini tayyorlash kontekstida aniqlashtirish, talabalar akmeologik yo ‘nalishining mohiyati va mazmuni bilan 
uni shakllantirish vositalari va usullari va ushbu jarayonni boshqarish;
Oliy ta'lim professor-o‘qituvchilarining talabalarning akmeologik yo‘nalishini shakllantirishning o ‘ziga xos psixologik- 
pedagogik usullarini, xususan, mashg‘ulotlarni tashkil etish va o‘tkazish usullarini, maqsad qo‘yish, maqsad qo‘yish, 
yutuqlarga motivatsiya, fikrlash, diagnostika usullarini egallashini ta'minlash. va shaxsning shakllangan akmeologik yo ‘ 
nalishi darajasini baholash;
Professor-o‘qituvchilar tomonidan o ‘quv fanlari mazmunini ularning qimmatli kasbiyyo‘naltirilgan mazmunini qayta ko 
‘rib chiqishni tashkil etish, o‘quv materialini taqdim etish tartibini mumkin bo‘lgan qayta tashkil etish.
Tyutorlarning individual ehtiyojlari, motivlari, qadriyatlari, maqsadlari, hayotiy tajribasi, talabalar konsepsiyasi 
mazmunini diagnostika qilish va tahlil qilish usullarini o ‘zlashtirishlarini mustaqillikning kasbiy yo ‘ nalishi va ijodiy 
tasavvur faolligining refleksli oldindan ko‘rish qobiliyatining rivojlanish darajasini ta'minlash.
Maqsadlarni belgilash va muvaffaqiyatga erishish uchun motivatsiya bo‘yicha refleksiv treninglarni o ‘tkazish usullarini 
o‘zlashtirgan kuratorlarni tashkil etish.
Tashkil etish: kuratorlar tomonidan o ‘ quv faoliyati mazmunini talabalar shaxsining akmeologik rivojlanishiga 
yo‘naltirish yo‘nalishi bo‘yicha qayta ko‘rib chiqish; adekvat ta'lim maqsadlarini belgilash va faoliyatni rejalashtirish.
Tashkiliy bosqichning oliy ta'limda akmeologik yondashuvni amalga 
oshirish shartlari
Talabalarning akmeologik yo ‘ nalishining shakllangan tarkibiy 
qismlarining mazmuni va ko‘rsatkichlari baholash mezonlarini aniqlash 
va ushbu sifatning rivojlanish darajalarini tavsiflash imkonini beradi, 
chunki akmeologik yo‘ nalish integrativ shaxsiy ta'limdir, keyin uning 
shakllanishi belgilanadi. Barcha tarkibiy qismlarning uyg‘un rivojlanishi, 
alohida tarkibiy qismlarning o‘zaro bog‘liqligi va o‘zaro bog‘liqligi, o‘z 
navbatida, o ‘ ziga xos diagnostika va baholash uchun integratsiya 
usullaridan foydalanish imkoniyatini belgilaydi.
Tadqiqotga akmeologik yondashuvni qo ‘ llash aniq usullarni 
tanlashni talab qiladi: juft taqqoslash usuli, tarkibni tahlil qilish, 
masshtablash, modellashtirish, dizayn va boshqalar. Akmeologik 
tadqiqotning muhim gnoseologik xususiyati shundaki, sintez vazifasi 
birinchi o ‘ ringa qo ‘ yiladi, ammo bu tahlilni tugatmaydi, ammo 
tadqiqotning dastlabki prinsipi bo‘lib xizmat qiladi.
Xulosa. Talabalarni qadriyatga yo ‘ naltirish o ‘ zaro shaxs 
munosabatlari bilan bog‘liq turg‘un motivlar yig‘indisi sifatida tushunish 
mumkin. Zamonaviy mualliflar talabalarni yo‘naltirish deganda talaba 
shaxsning alohida xususiyati ya'ni uning integral xususiyati sifatida
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. 
Р.Сафарова. Масъул мух,аррир Педагогика энциклопедия. И 
жилд. "
公
збекистон миллий энциклопедияси” Давлат илмий 
нашриёти. Тошкент-2015. 45-46 бетлар.
2. 
Бодалев А.А. Акмеология как научная дисциплина. - М.: РАО, 
1993. - 20с.
3. 
Деркач А.А., Кузьмина Н.В. Акмеология: пути достижения 
вершин профессионализма. - М.: РАО, 1993. 32-c.
4. 
Ситников А.П. Акмеологический тренинг. Теория, методика, 
психотехнологии. М.: «Технологическая школа бизнеса», 
1996. 16-17 с.
5. 
Ситников А.П. Акмеологический тренинг. Теория, методика, 
психотехнологии. М.: «Технологическая школа бизнеса», 
1996. 16-17-с.
ko ‘ radilar. Boritko shaxs hodisasini o ‘ rganuvchi olimlarning fikriga 
tayangan holda talabalarni akmeologik yo ‘ naltirish quyidagi asosiy 
xususiyatlardan iborat:
- talabalarni akmeologik yo‘naltirish asosiy ijtimoiy rollariga va ijtimoiy 
mohiyatiga munosabatini belgilaydigan va ko ‘ rsatadigan tipologik 
xarakteristikasi.
- talabalarni akmeologik yo‘naltirish xususiyati sifatida o‘ziga xosligini 
belgilab, uning ierarxik tuzilishini yaratadi;
- talabalarni akmeologik yo‘naltirish - bu shaxsning jamiyat maqsadlarini 
belgilashni ham, hayotiy faoliyatning o‘z maqsadlarini rivojlantirishni 
ham ta'minlaydigan ya'ni shaxsning shakllantiruvchi tuzilishi sifati 
hisoblanadi;
- talabalarni akmeologik yo‘ naltirish - bu barcha tashqi ta'sirlarning 
sinishiga vositachi bo ‘ lgan ichki sharoitlar tizimi, buning natijasida 
ijtimoiy tajribaning interverlashuvi sodir bo ‘ ladi va shaxsning nisbiy 
barqarorligi saqlanadi;
- talabalarni akmeologik yo ‘ naltirish boshqalarga va o ‘ziga nisbatan 
faolligini, shaxs faoliyati va muloqotining xulq-atvor tendensiyalarini 
belgilaydi.
6. 
Тарасова В.Н. Методологические основы акмеологического
подхода к повышению качества образовательного процесса 
// Акмеология 97, научная сессия. - Под ред. Н. В. Кузьминой, 
А.М.Зимичева. 
- 
СПб.: 
Санкт- 
Петербургская
Акмеологическая Академия, 1997. - 318с.
7. 
Краткий философский словарь. - М.: Проспект, 1998,- 400с.
8. 
Реан А.А., Коломинский Я.Л. Социальная педагогическая 
психология. - СПб: Питер, 1999. - 416 с.
9. 
Кухарев Н.В. На пути к профессиональному совершенству: Кн. 
для учителя. - М.: Просвещение, 1990. - 159с.
10. 
Тарасова В.Н. Акмеологические задачи в образовательном 
процессе // Акмеология 99, научная сессия / сост. и ред. 
Кузьмина Н.В., Зимичев А.М. - СПб.: Санкт-Петербургская
69

---

Акмеологическая Академия, 1999. - С.170-179 с.
11. 
Зазыкин ВТ. Акмеологический подход в акмеологических 
исследованиях И Акмеология: методология, методы и 
технологии. - М:. Междун. академия акмеологических наук, 
1998. - С.70-75 с.
12. 
Бодалев А.А. Акмеология как научная дисциплина. - М.: РАО, 
1993. - 20с.
13. 
Деркач А.А., Кузьмина Н.В. Акмеология: пути достижения 
вершин профессионализма. - М.: РАО, 1993.
14. 
Мерлин В.С. Психология индивидуальности: избр. психол. тр. 
/ В.С. Мерлин; под ред. Е.А. Климова. - М.: Изд-во Моск, 
психол.-соц. ин-та, 2005.
15. 
Резниченко, М.Г. Введение в педагогическую деятельность: 
учеб, пособие/ М.Г. Резниченко. - Самара: Изд-во СГПУ, 2003.
16. 
Борытко, Н.М. В пространстве воспитательной деятельности: 
монография / Н.М. Борытко; науч. ред. Н.К. Сергеев. - 
Волгоград: Перемена, 2001.
17. 
Савина 
Ю.Г. Формирование ценностных ориентаций 
учащейся молодежи средствами декоративно-прикладного 
искусства: дис. ... канд. пед. наук / Ю.Г. Савина. - М., 2006.
18. 
Борытко, Н.М. В пространстве воспитательной деятельности: 
монография / Н.М. Борытко; науч. ред. Н.К. Сергеев. - 
Волгоград: Перемена, 2001. - 181с.
70

---