D. V. Rasulova I. Xotam ov X. S. Asatullayev

tastakiliy qismiari
Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatida qaror qabul qilish va uni 
ishlab chiqishda kichik biznes va tadbirkorlikning samarali vositasi 
hamda asosi boMib marketing hisoblanadi hamda kichik biznes va 
tadbirkorlik faoliyatini boshqarish tizimida, uni tashkil etishda, 
rejalashtirish va nazorat qilishda muhim ahamiyat kasb etadi. «Ay-si-ay» 
konsemi boshqaruvi raisi Djon Harvi Djons kichik biznes va 
tadbirkorlikda marketingni o ‘mini tavsiflab shunday deydi, ya’ni 
((Marketing kichik biznes va tadbirkorlikning tayanch omilidir. Bu 
nafaqat yoqilg‘i, balki kema komandasidir». Marketing asosida bozomi 
har tomonlama o ‘rganish y o ‘nalishlarining asosiylaridan quyidagilami 
ko‘rsatib o ‘tish zarur: - talabni o ‘rganish; - bozor tarkibini aniqlash; - 
tovami o ‘rganish; - raqobat sharoitlarini tadqiq qilish; - sotish shakli va 
uslublarini tahlil etish. M arketing quyidagilami o ‘rgatadi: - bozomi 
o ‘rganish; - uni taqsimlash; - tovarlami joylashtirish; - marketing 
siyosatini olib borish; - tovar siyosati; - narx siyosati; - taqsimot siyosati; 
- siljitish (yo‘naltirish) siyosati; - yuksalish, qo‘shimcha xizmatlami 
(Plus) - (bunga marka, sotishdan keyingi xizmat, kafolat va texnik
126

---

yordam, yetkazib berish, assortiment, shaxsiy iste’mol va boshqalami 
kiritish mumkin). Marketing korxonalaming bozorda ishlash uslubi, 
bozor metodologiyasi bo‘lib, iste’molchilar va ulaming talab istaklarini 
o‘rganish, ularga mos tovarlar yaratish, narx belgilash, tovarlami yetkazib 
berish, taqdim etish, sotish, xizmat ko‘rsatishni uyushtirish usullari, 
vositalari, tartib-qoidalari majmui hisoblanadi. Bulaming hammasi 
birinchi asosiy maqsadga talab bilan taklifni o ‘zaro muvofiqlashtirishga 
xizmat qiladi. Marketing tamoyillari marketing asosi va uning mohiyatini 
ochib beruvchi holat, talabdir. Marketingni mohiyati - tovar ishlab 
chiqarish va xizmat ko‘rsatish albatta iste’molchiga, talab ishlab chiqarish 
imkoniyatlarini doimo bozor talabiga mo‘ljallashdan iborat. Marketing 
mohiyatidan quyidagi asosiy tamoyillar kelib chiqadi. Marketingning 
asosiy tamoyillari: - bozomi bilish; - unga moslashish; - bozorga ta’sir 
o‘tkazish. 
Xulosa 
qilib 
aytganda, 
marketingning 
mohiyati 
va 
maqsadlaridan 
quyidagicha 
asosiy 
tamoyillar 
kelib 
chiqadi: 
-
iste’molchilarga yo‘naltirilgan tamoyil, ya’ni iste’molchi shohdir; - 
istiqbolga yo‘naltirilgan tamoyil, y a’ni subyekt faoliyati istiqbolga 
yo‘naltirilgan bo‘lishi zarur; - pirovard ko‘rsatkichga erishishga 
yo‘naltirilgan tamoyil, ya’ni bozor hissasi, foyda oshishi va hokazolar. 
Marketing konsepsiyasining mazmuni uning vazifalarini amalga oshirish 
orqali hal etiladi. Marketing vazifalari quyidagi guruhlarga bo ‘linadi: - 
marketing tadqiqotlari; - mahsulot assortimenti ishlab chiqarish sohasini 
rivojlantirish; - sotish va taqsimot vazifasi; - tovami siljitish; - narxni 
tashkil etish vazifasi; - marketing-menejment vazifasi. Marketing 
vazifalari firmaning boshqa vazifalari, ya’ni ishlab chiqarish, kadrlar, 
moddiy texnika ta’minoti, moliyaviy, buxgalteriya hisobi funksiyalari 
bilan birga amalga oshiriladi. 
Marketingning vazifalari x o ‘jalik 
yurituvchi subyektlaming boshqa vazifalaridan farqi shundan iboratki, 
marketing vazifalari xo‘jalik yurituvchi subyektlar, uning iste’molchilari, 
mijozlari o ‘rtasida ayirboshlash jarayonini amalga oshirish va tashkil 
etishga qaratilgan.
Shuning uchun ham marketing vazifalari doimo o ‘zgarib boradigan 
ehtiyoj hamda talabning shakllanishi, yaratilishi va rivojlanishiga ta’sir 
etadi. Xulosa qilib aytganimizda bozor munosabatlari sharoitida fao­
liyat ko‘rsatayotgan kichik biznes subyektlarida marketing tizimlarini 
yuqorida ko‘rsatilgan y o ‘nalishlarda amaliyotda keng foydalanishga
127

---

tatbiq etish, m am lakatim iz sharoitiga mos marketing strategiyasini 
ishlab chiqish va uni amalga oshirish, shubhasiz kichik biznes 
subyektlarining ishbilarmonlik faoliyatini va iqtisodiyot tuzilmalari- 
ning rivojlanishini t o i a ta ’minlaydi.