J. Ataniyazov, E. Alimardonov, F. Hamidova xalqaro moliya bozori tahlili toshkent-2019
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Optsion shartnomalari
|
Fyuchers shartnomalari –
kelajakdagi ma’lum bir sanada, oldindan kelishilgan narx bo’yicha, aniq miqdordagi mahsulotlar (bazis aktivlar)ni tomonlar tomonidan sotish yoki sotib olish majburiyatini belgilovchi standartlashgan birja bitimlaridir. Fyuchers shartnomasini tovarlarni haqiqatda etkazib berishni nazarda tutkasligi ham mumkin. Jahon amaliyotida fyuchers shartnomalari bo’yicha haqiqatda tovarlarni tomonlar o’rtasida o’zaro ayirboshlash jami fyuchers bitimlarining atigi 5%ni tashkil etadi. Birjalarning hisob palatalari orqali fyuchers shartnomalarini hech bir shartlarsiz amalga oshirilishini, bajarilishini ta’minlash ularning yuqori likvidli moliyaviy aktivlarga aylantirgan. Jahon birjalarida 60 tadan ko’p turli tovarlar fyuchers shartnomalari orqali savdo qilinadi. Ushbu mahsulotlarni shartli ravishda 4 guruhga bo’lish mumkin, ya’ni birichi qishloq xo’jalik va metall mahsulotlari, ikkinchi qimmatli qog’ozlar (asosan obligatsiyalar), uchinchi xorijiy valyutalar hamda to’rtinchi guruhi birja indekslariga bazisida tuziladigan fyucherslar. 165 Optsion shartnomalari – shartnomaviy qimmatli qog’oz bo’lib, uni sotib olgan xaridor optsion bazasidagi aktivlarni oldindan belgilangan narx bo’yicha muayyan muddat davomida optsionni sotuvchisiga sotish (put) yoki sotuvchisidan sotib olish (koll) huquqiga optsionni sotuvchisiga oldingan to’langan haq (mukofot yoki premiya) evaziga ega bo’ladi, shuningdek optsionni sotuvchisi esa, xaridor tomonidan unga to’langan haq evaziga xaridorning optsionda belgilangan shartlarini bajarishga majbur bo’ladi. Jahon bozorida optsionlarning belgilangan muddatida ijro etish bo’yicha ikki ya’ni amerika va evropacha turi keng tarqalgan. Amerikacha optsionda optsion belgilangan muddat davomida ixtiyoriy kunda ijro etilishi mumkin. Evropacha optsion oldindan aniq belgilangan kun yoki sanada ijro etiladi. Odatda, optsion shartnomalari beshta turli guruhga mansub tovarlar bilan tuziladi. Birinchi – valyuta, ikkinchi – qimmatli qog’ozlar, uchinchi – foiz stavkalar (bank krediti va depoziti bo’yicha), to’rtinchi – birja indekslari, beshinchi guruh – hosila moliyaviy vositalar. Foiz stavkasi asosida tuzilgan optsionlar mazkur turdagi optsion xaridoriga foiz stavkalarini aniq belgilangan darajasidan pasayib yoki ko’tarilib ketmasligini kafolatlaydi. Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|