Teleradioeshittirishda uzatish va qabul qilish qurilmalari

6 GGs
PF
KChK
Ar
G
KShK
Qu
vvatni
 b
o’
lgi
ch
Qu
vvatni
q
o’
sh
lgi
ch
Uzatkich (1-ustun)
Uzatkich (2-ustun)
Uzatkich (3-ustun)
PF
Qabul qilgich
Antenna
4 GGs
Antenna
Faza va 
amplituda 
korrektori
O’YuCh 
kuchaytirgich
YuCh 
kuchaytir-
gich
S
Polosali
filtr
YT
a) 
b) 

---

125
8.5. Yuqori chastotali signallar to‘g‘ridan-to‘g‘ri shakllantiriladigan 
radiouzatkichlar tuzilish sxemalari 
Signallarni zamonaviy raqamli shakllantirish va ishlov berish vositalari 
yuzlab megagerslargacha chastotalarli raqamli modulyasiyalangan PCh yoki YuCh 
signallarni olishga imkon beradi. Ma’lumki, uzatkich quvvat kuchaytirgichning 
kirishiga yoki signalni quvvat bo‘yicha kuchaytirishgacha uning chastotasini zarur 
qiymatgacha oshiradigan aralashtirgichning kirishiga berish (filtr orqali) uchun
raqamli signalni analog shaklga o‘tkazishga imkon beradigan yuqori sifatli tezkor 
RAO‘lar mavjud. Bunday variant o‘z afzalliklariga ega, murakkab ko‘p chastotali 
signallarni shakllantirish imkoniyati (masalan, bir vaqtda 100 kGs dagi chastotalar 
surilishili 8 ta modulyatsiyalangan tashuvchilar) nurlantirishning barcha 
parametrlarini, jumladan faqat dasturiy ta’minotni almashtirish bilan o‘zgartirishga 
imkon beradi. Ularning kamchiligi sifatida nisbatan past tejamkorlik va signal 
spektridagi sezilarli parazit tashkil etuvchilarning borligini hisoblash mumkin. 
 
YuCh/OCh raqamli chiqishli raqamli uzatkichning eng oddiy varianti 
raqamli signallar protsessori (
DSP
) va to‘g‘ri raqamli chastota sintezatori (
DDS
) 
kombinatsiyasidan iborat tuzilish sxemasi 8.8- rasmda keltirilgan. Bu varianta 
DDS
, masalan 
AD7008
, 
AD9830
kabi bittalik (kvdraturali bo‘lmagan) chiqishga 
ega bo‘lishi kerak. Bunday uzatkich o‘nlab megagerslargacha chastotalarda 
amplitudaviy-fazaviy modulyatsiyalash turlarili (AM, ChM, 
SSB
, 
PSK
, 
FSK
, 
QAM
) signallarni shakllantirishga imkon beradi. 
Zamonaviy 
DDS
larning takt chastotalari yuzlab megargerslardan oshmaydi, 
ularning maksimal ishchi chastotasi esa takt chastotasining taxminan 0,4 qismini 
tashkil etishi mumkin (signalning spektral tozaligini yaxshilash uchun esa ishchi 
chastota takt chastotasining 0,1 qismidan oshmasligi kerak), shuning uchun 

---

126
tashuvchi chasttani oshirish uchun qo‘shimcha choralar talab qilinadi. Bu yerda 
DDS
yordamida shakllantirilgan signalni 1…100 MGs sohadan hozirda 
telekommunikatsion ilovalarda aktiv ishlatiladigan spektrning 1…10 GGs undan 
yuqori oralig‘iga o‘tkazish usullari nazarda tutiladi. 
8.8- rasm. YuCh/OChraqamli chiqishli raqamli uzatkichning tuzilish sxemasi
Integral 
bajarilishdagi 
kvadraturali 
analog 
modulyator 
(aniqrog‘i, 
aralashtirgich) yordamida ishchi chastotani oshirish noishchi chastotani 
so‘ndirishning fazaviy usulidan foydalanish hisobiga simmetrik kanalni so‘ndirish 
muammosini hal qilish imkon beradi. Bunday kvadraturali aralashtirgichning ichki 
tuzilmasi 
va 
unga 
chastotasi 
yuqoriga 
o‘tkazilishi talab qilinadigan 
modulyatsiyalangan radiosignal manbaini ulanishi usuli 8.9- va 8.10- rasmlarda 
tasvirlangan. 
Signal manbai – DDS yoki RAO‘dan I/Q chiqishlar deyiladigan alohida 
YuCh kvadraturali chiqishlarning bo‘lishi talab qilinadi. 
Kvadraturali aralashtirgichning ishlashini quyidagi tarzda tushuntirish 
mumkin. Bayon etishni soddalashtirish uchun DDS modulyatsiyalanmagan signali 
holini ko‘rib chiqamiz. Bunda pastki aralashtirgichga U
mDDS
sin(w
DDS
t) signal, 
yuqori 
aralashtirgichga 
esa 
U
mDDS
cos(w
DDS
t) 
signal 
beriladi. 
Bu 
aralashtirgichlarning boshqa kirishlariga keng polosali ichki faza aylantirgichdan