Teleradioeshittirishda uzatish va qabul qilish qurilmalari

8.3. UQT ChM radioeshittirish uzatkichining umumiy tuzilish sxemasi 
UQT ChM radioeshittirish uzatkichi yordamida yuqori minoraga 
Chiqish YuCh 
quvvat 
kuchaytirgich
Chiqish YuCh 
quvvat 
kuchaytirgich
Dastlabki YuCh 
quvvat 
kuchaytirgich 
Amplitudaviy 
modulyator
Ko‘priksimon 
qurilma
Antenna bilan 
moslashtirish 
qurilmasi
 
Ta’minot manbai 
 
Elektron himoya 
bloki 
Boshqarish va 
nazorat qilish 
bloki
Konturlarni 
sozlash
bloki 
U
мод 
 
Qo‘zg‘atkich 
Dastlabki YuCh 
quvvat 
kuchaytirgich 

---

120
o‘rnatiladigan uzatish antennasining to‘g‘ri ko‘rinish zonasida yuqori sifatli 
radioeshittirish ta’minlanadi. To‘g‘ri ko‘rinish zonasining radiusi shar shaklidagi 
Er ideallashtirilgan modeli uchun quyidagiga teng bo‘ladi (kmda): 
𝑅 = 3,57(√ℎ
1
+ ℎ
2
)
 
, (8.1) 
bu yerda 
h
2
,
h
2
– uzatish va qabul qilish antennalarining ko‘tarilishi balandligi, 
metr. 
h
1
=200 m va 
h
2
=10 m bo‘lganda 
R
=14,5 kmni olamiz. UQT 
radioeshittirishda radioko‘rinish zonasi unchalik katta emas, shuning uchun RUQ 
quvvatini oshirish zarur emas, u oddatda 1 kVt dan oshmaydi. Alohida hollarda 
nurlanish quvvati 15 kVtgacha oshiriladi. UQT diapazonda sifatli radioeshittirish 
modulyasiyalovchi signal chastotalar dipazonini 30…15000 Gs chegaralarda 
kengaytirish, chastotaviy modulyator xarakteristikasining yuqori chiziqliligi va 
nurlantiriladigan signal polosasining 145 kGsli umumiy kengligili keng polosali 
chastotaviy modulyasiyalash hisobiga ta’minlanadi. 1 kVt gacha quvvatda 
radiuzatkichni 8.5- rasmda keltirilgan tuzilish sxemasiga muvofiq to‘liq 
tranzistorlarda yig‘ish mumkin. 
Radiouzatkichning asosi quvvatlari koaksial turdagi uchta ko‘prik qurilmalari 
yordamida qo‘shiladigan 250 Vtdan quvvatli modullar hisoblanadi. Har bir modul, 
o‘z navbatida, quvvatlari ko‘prik qurilmalari yordamida qo‘shiladigan 50 Vt dan 
quvvatli sakkizta O‘YuCh tranzistorlardan to‘plam hisoblanadi. Keng polosali 
chiziqli ChM qo‘zg‘atkichda amalga oshiriladi, uning tarkibiga yana 
nurlantiriladigan signalning chastotasini o‘zgartirishga imkon beradigan 
chastotalar sintezatori kiradi. 

---

121
8.5- rasm. UQT ChM radioeshittirish uzatkichining umumiy tuzilish sxemasi 
Mikroprotsessor orqali boshqariladigan uzatkichning tuzilish sxemasi esa 
8.6- rasmda keltirilgan. 
Uzatkichda ikki pog‘onali ChT-IM modulyasiyalash amalga oshiriladi. 
Uzatkichning ishlashini mikroprotsessor boshqaradi. Uning yordamida 
quyidagilar amalga oshiriladi: 
– uzatkichni avtomatik yoqish va o‘chirish;
– uzatkichning tashuvchi chastotasini tanlash;
– kontroller va kompyuterdan keladigan diskret vaanalog signallarni kodlash;
– klaviatura yordamida shakllantiriladigan ma’lumotlarni xotiraga kiritish;
– nimtashuvchi chastotalar signallarini 
F
1
chastotaga mantiqiy 1, 
F
1
chastotaga mantiqiy 0 tayinlash bilan shakllantirishdan iborat birinchi 
modulyasiyalash bosqichi;
– uzatkich barcha bloklarining ishlashini nazorat qilish;
– elektron himoya qurilmalarini boshqarish.