MEHNAT BOZORIDAGI ISHCHI KUCHIGA TALAB VA TAKLIFNI PROGNOZLASHTIRISH ASOSLARI 7.1. Mehnat bozoridagi ishchi kuchiga talab va taklifni prognozlashtirishning ahamiyati Respublikamiz iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishining bozor
modellariga oʻtishi aholi bandligi istiqbolini belgilash sohasida bir qator
murakkab va koʻp aspektli muammolarni yuzaga keltiradi. Ular xoʻjalik
yuritishning yangi sharoitlarida jiddiy oʻzgarishlarga duch keladi.
Mehnatga qobiliyatli aholi bandligini prognozlashtirishga bir qator
yondashishlar
mavjud
[1,2,3,5].
Afsuski,
ular
bandlikning
markazlashtirilgan rejalashtirish sharoitlaridan kelib chiqadi. Ishchi kuchi
talab va taklifini prognozlashtirishning biz tavsiya etayotgan
metodologiyasi ijtimoiy yoʻnaltirilgan bozor iqtisodiyotining zamonaviy
talablariga koʻproq darajada javob beradi [4].
Ushbu metodologiya asosan yaqin kelajakdagi ishchi kuchiga tatab
va taklifning dinamikasini tadqiq qilish uslublari majmuasi tashkil qiladi.
U prognozlashtirishning oʻzaro bog‘liq quyidagi bloklari yordamida tatbiq etiladi: maqsadning shakllanishi, tadqiq qilinayotgan jarayon
vazifalari, asosiy muammolari va mezonlarini aniqlash; hudud
rivojlanshining asosiy iqtisodiy va demosotsial koʻrsatkichlari istiqboli
qiymatlarini belgilash; qishloq xoʻjaligi va sanoat tarmoqlarining turli
tarmoqlari va mulkchilik shakllarida aholi bandligini prognozlashtirish
imkoniyatlarini tadqiq qilish; xizmat koʻrsatish tarmoqlarining turli
tarmoqlari va mulkchilik shakllarida aholi bandligi rivojlanishining
prognozllarini belgilash; xodimlarni tayyorlash va qaytadan oʻqitish
masalalarini hal qilish; shaxsiy yordamchi xoʻjaliklar va dehqon
xoʻjaliklari, yakka, shaxsiy mehnat faoliyati kabi shaxsiy mehnat
sektorining jabhalarida ish bilan band boʻlganlarning kelajakdagi sonini
aniqlash; qishloq xoʻjaligi va sanoatning turli tarmoqlari va mulkchilik
shakllarida ishchi kuchiga talabning prognoz bahosini berish; xizmat
koʻrsatishning turli tarmoqlari va mulkchilik shakllarida ishchi kuchiga
talabni rejalashtirish; shaxsiy mehnat sohalarida ishchi kuchiga talabni va
tadqiq qilinayotgan hudud aholisi ish bilan bandligining barcha
tarmoqtarda ishchi kuchiga talab va taklif oʻrtasidagi nisbat holatining
istiqbolli koʻrsatkichlarini aniqlash (5-rasmga qarang). Asosiy bloklar
mazmunini mukammal koʻrib chiqamiz.