Sh. R. Xolmoʻminov mehnat bozori iqtisodiyoti
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Ikkinchi blokda
qishloq xoʻjaligi va sanoatning turli tarmoqlari va mulkchilik shakllarida aholining ish bilan bandligi prognozi imkoniyatlari aniqlanadi. Iqtisodiy adabiyotlarda aholining bandligini prognozlashda bir necha xil yondashish bayon qilingan [1,2,3,5]. Ular orasida eng koʻp yoyilganiga [5] muvofiq xalq xoʻjaligida aholi bandligining istiqboli ishchi kuchi taklifining istiqbolidan kelib chiqishi kerak. Ammo u rivojlanishning ma’lum bosqichlarida hal qilinishi lozim boʻlgan ijtimoiy-iqtisodiy va demografik vazifalarni hisobga olmaydi. Boshqa bir yondashishga [3] muvofiq, bandlik prognozini belgilashda iqtisodiyotning ishchi kuchiga talabini aniqlash birlamchi hisoblandi. Bunda ishlab turgan korxonalardagi xodimlar soni mehnat unumdorligining loyihalashtirilgan oʻsishi haqidagi ma’lumotlar asosida belgilanadi, yangi ishga tushirilgan korxonalarda esa ishlab chiqarish quvvatlarini oʻzlashtirishning loyiha ma’lumotlari va grafiklari boʻyicha hisoblanadi. 82 Bayon etilgan yondashishlar bandlikni prognozlashtirishda keng qoʻllaniladi, ammo bozor iqtisodiyoti asosida xoʻjalik yuritishga oʻtish bu muammoni mehnat unumdorligi oʻsishining berilgan foizi emas, balki tovarlarga talab nuqtayi nazaridan oʻrganishni taqozo etadi. Bunday yondashishning mohiyati shundan iboratki, qishloq xoʻjaligi va sanoat tarmoqlarida xodimlar soni ushbu tarmoqlarda ishlab chiqarilgan tovarlarga boʻlgan talablardan kelib chiqqan holda belgilanadi. Bozor iqtisodiyoti qishloq xoʻjaligi va sanoatning har bir tarmog‘ida YaIM ni eng koʻp ishlab chiqarishni ta’minlash va yakuniy natijada bandlikni oshirish boʻyicha imkoniyatlarni baholash uchun haqiqiy ishlangan ish vaqtini aniqlash masalasiga alohida munosabatni talab qiladi. Fikrimizga koʻra, aholi bandligi prognozini aniqlash uchun qishloq xoʻjaligi va sanoatning har bir tarmog‘ida YaIMning yillik ishlab chiqarilishi va bir ishlovchining oʻrtacha yillik ishlangan kunlar miqdorini baholash talab qilinadi. Yillik YaIMni prognozlashtirishda iqtisodiy-statistika va ekonometrik tadqiqotlarning turli xil uslublaridan foydalanish mumkin [3,4]. Kobb-Duglasiiig ishlab chiqarish funksiyasi ushbu barcha uslublarning asosi boʻladi. Yondashishlardan biri shundan iboratki, bir yillik YaIM – T vaqti orqali, tarmoq YaIMini ishlab chiqarishi – X yor- damida, mehnat sifati sarfining koʻrsatkichi qishloq xoʻjaligi va sanoat tarmoqlarida band boʻlganlar ishchilar sonini (S) ularning umumiy soniga (N) nisbati (CFN) sifatida aiiqlanadi: bu yerda, O – bir yildagi YaIMning a 0 , a 1 , a 2 , a 3 – parametrlaridir. YaIM yillik ishlab chiqarilishining prognozi belgilangandan keyin, tarmoqlarda uning ishlab chiqarishini ta’minlash uchun zarur boʻlgan soatlarning umumiy miqdorini aniqlash mumkin. Keyin bandlikning prognozi uchun qishloq xoʻjaligi va sanoat tarmoqdarida bir ishlovchiga ishlangan kunlarning oʻrtacha yillik miqdorini baholash zarur. Bunday prognozni oʻtgan yillarda ma’lum boʻlgan tendensiyalar asosida, matematik statistikaning yaxshi ishlab chiqilgan uslublarini qoʻllab amalga oshirish mumkin. 83 Shunday qilib, yuqorida koʻrsatilgan baholarni hosil qilib, band boʻlganlar miqdorini YaIMni eng koʻp qishloq xoʻjaligi mahsulotlari ishlab chiqarilishini ta’minlash uchun zarur kunlarning umumiy sonini prognozda belgilangan oʻrtacha yillik ishlangan kunlar soniga alohida boʻlish sifatida aniqlash mumkin. Mazkur tarmoqlardagi bandlikning prognozi mulkchilik shakllari boʻyicha band boʻlganlar umumiy soni taqsimlanishini rognozda koʻzda tutish uchun boshlang‘ich nuqta boʻladi. Ushbu prognozlashtirish koʻp omillik modellardan foydalanishga asoslangan uslublarni qoʻllash bilan amalga oshiriladi. Koʻp omillik modellarni tuzishning Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|