"Noosfera: geosiyosat va mafkura" tahsili "Milliy oyaning falsafiy masalalari"
Yüklə 0,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Geosiyosatda arbpamsttik mttyttari va trnitsg eqibatlarl "Geosiyosat"
tushunchasi arb tadqiqotchilarining faoliyati tufayli XIX asr bilan XX asr orali ida ilmiy muloqotga kiritildi. arbiy Ovr poning bir qator mamlakatlaridagi texnika taraqqiyoti imkoniyatlari tufayli jahon 72 maydonlarini b Iib olish siyosati va uning oqibatlari ta'sirida tadqiqotlar boshlandi. Ma'lumki, bu davrga kelib, Angliya, Ispaniya, Fransiya, Rossiya, Portugaliya, Italiya, Germaniya, Gollandiya kabi davlatlar tomonidan jahon maydonlari taqsimlab olinib, globallashuv boshlanishi tufayli asrlar davomida z etnik qobi ida hayot kechirib kelgan xalqlar, davlatlar z mustaqilliklaridan mahrum b ldilar va umumplanetar muammolar girdobiga tortildilar. Tabiiyki, tadqiqotchilarda bu muammoni arbparastlik ruhida hal etish mayli yetakchi y nalish b lib qoldi. Demak, geosiyosiy oyalar davlat ekspansiyasi va imperiyachilik maqsadlari asosida vujudga keldi. Bunga k ra: a) global bozorni asta- sekin shakllantirish, oykumen (er sharining odamzot yashaydigan qismi)ni zichlantirish va jahon maydonlarini taqsimlab olishni "nihoyasiga yetgan" deb hisoblash; b) sof hududiy makon ekspansiyasi tugab, dunyoni boiib olish amalda oxirlangani; d) buning natijasida Ovr po davlatlari rtasida paydo b lgan omonat barqarorlikni boshqa qit'alardagi "bekik" olamga tkazish; e) tarix Ovr po tarixi b lishdan t xtab, endilikda u umumjahon tarixiga aylana boshlagani; d) shunday omillarga binoan, keyinroq tamal toshiga aylangan siyosiy realizm uchun xalqaro maydonda kuch ishlatishga (z ravonlikka) tayangan siyosatning nazariy asoslarini yaratish k zda tutilgan edi. Boshqacha aytganda, hayvonot olamida tabiiy tanlanishga xshash munosabatlar ijtimoiy hayotda ham qaror topishi mumkinligini "ilmiy jihatdan" asoslash kerak edi. Ya*ni, sher taslim qilgan ljasini sherbachchalar nimta-nimta qilib taqsimlab olib, har tomonda ajib yeya boshlagach, ularning qorinlari t yganligi tufayli yuzaga kelgan xotirjamiikka xshash bir manzarani gavdalantirish tadqiqotlar markazida tura boshladi. Biroq qorni yana ocha boshlaganini his qilgan sherlar yangi ljalarni q msab qolgani kabi vaqtinchalik yuzaga kelgan barqarorlik z rnini yanada dahshatliroq beqarorliklarga b shatib berishga majbur boiadi. Jahonga hokim b lish siyosati 1812-yilda Fransiya - Rossiya rtasida sha davr uchun nihoyatda katta hisoblangan urushni keltirib chiqardi. Natijada Fransiya sharmandalarcha magiub b lib, ilgarigi nasibalaridan ham mahrum qilindi. Shimoliy Amerikada mustamlakachilikka qarshi boshlangan urush arb mamlakatlarining ma lubiyati bilan tugab, AQSh nomi bilan yangi qudratli davlat tarix maydoniga keldi. Amerika tarixchisi A.T.Maxen mamlakatlar va xalqlar tarixiy taqdirini dengizdagi qudrat 74 belgilaydi, degan oyani "asosladi". Unga k ra, chor tomonlan okeanlardan iborat Amerikada qudratli davlat barpo b lishi kerak edi. Davlatlar rtasidagi munosabatlarda jismonan kuch ishlatish kerakligi haqida oyalar paydo b lib, mafkura vositalari orqali Germaniyada bosqinchilik, kuch ishlatish va hukmrenlik qilish qahramonlik darajasiga k tarildi. F. Nauman markazi Germaniya boigan Ovr po ittifoqi kerakligi, u "Planeta q shma shtatlari" uchun asos b lishi t risidagi konsepsiyani ilgari surdi. Xausxof davlatning eng muhim harakatlantiruvchi kuchi uning hayotiy "b shliqlar bilan ta'minlanishi bilan bogiiq", degan oyani ilgari surdi. U Markaziy Ovr poni Germaniyanmg tayanchi hisoblab, Sharqni german hududiy ekspansiyasining asosiy y nalishi, deb hisobiadi. U dengiz davlatlarining zaiflashuvi Germaniya yetakchi b lgan Ovr po tartiblarini matish imkoniyatlari vujudga keltirganini, bu oyalar jahon tartibotlari tizimi uchun negiz b lishi kerakligini "isbotlamoqchi" boidi. Geosiyosatdagi arbparastlik mayllari XX asrda 2 ta jahon urushi kelib chiqishi uchun oyaviy turtki boiib, million-million odamlararag yosti i qurishi, shahar va qishloqlarning vayronaga aylanishiga olib keldi. Bundan maium boiadiki, har qanday oya, jumladan vayronkor, yovuz oyalar hamkuchii, ta'sirchanmafkuraorqali odamiarda harakat birligini vujudga keltirib, insoniyat boshiga behad kulfatlar solishga sabab b lishi mumkin ekan. Yüklə 0,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|