31
2.6-rasm. Induktivli zanjirning sxemasi (a) va uning vektor diagrammasi (
g
).
2.7-rasm. Induktivli zanjirning tok, EYuK
va kuchlanish, quvvatlarning grafiklari (
б
,
в
)
32
O‘zinduktsiya elektr yurituvchi kuchi sinusoidasining amplitudasi e
Lm
=
ω
m
LI
;
Uning ta’sir etuvchi kuchi esa e
L
=
ω
LI
;
Manbaning tashqi kuchlanishi
u = u
L
o‘zinduktsiya elektr yurituvchi kuchi
e
L
ni kompensatsiya
qilishi kerak. Ushbu
kuchlanishning sinusoidasi
u
L
=
U
Lm
sin(
ω
t+
ψ
i
+90
0
) ;
(2.15.)
induktivlikdagi kuchlanish sinusoidasining amplitudasi
U
Lm
=
ω
m
LI
;
(2.16)
Ushbu kuchlanishning ta’sir etuvchi kuchi esa
U
L
=
ω
L
I;
(2.17.)
Reaktiv quvvat
tok ortib borganida induktiv g’altakning magnit maydoni energiya yig’ilishi
uchun
induktivlik tomonidan iste’mol qilinadi. Zanjirda tok kamaya borganida yig’ilgan magnit energiyasi elektr
energiyasiga aylanadi va energiya manbaiga qaytariladi.
2.3.3.
Sig’im qarshilikli zanjir.
O’zgaruvchan tok zanjiriga kondensator (
sig’im element
) ulangan
holatni o’rganamiz(2.8-rasm).
2.8-rasm. Sig’im elementli zanjirning sxemasi (a) va uning vektor diagrammasi (b).
Sig‘im elementli zanjirga sinusoidal kuchlanish berilganda
)
(
t
U
U
m
C
(2.18)
U holda kondensator zanjiridan
)
90
sin(
t
I
i
m
(2.19)
tok o’tadi.
Bu tokning amplitudasi
33
m
m
CU
I
(2.20)
Tok
kuchini effektiv qiymati
C
C
C
C
m
X
U
C
U
CU
I
1
(2.21)
C
X
C
/
1
(2.22)
bu kattalik kondensatorning sig’im qarshiligi deb ataladi. Sig’im qarshiligi sig’imga va o’zgaruvchan
tokning chastotasiga teskari proportsional.
Chastota
f = 0
dan
f =
∞
gacha o’zgarganda sig’im qarshiligi
X
c
=
∞
dan
X
c
= o
gacha
o’zgaradi.
Sig’mli zanjirdagi oniy quvvat ikkilangan chastota bilan o’zgarib,
gox musbat maksimumga, gox
shunday kattalikdagi manfiy maksimumga erishib turadi.
Kuchlanish ortayotganda elektr maydonning energiyasi generator energiyasi hisobiga noldan
maksimal qiymatgacha ortadi. Shunday qilib zanjir iste’molchi rejimida ishlaydi
va bu rejim quvvatning
musbat qiymatiga mos keladi.
Kuchlanish kamaya boshlaganda elektr maydonning energiyasi maksimal qiymatidan nolgacha
kamayadi. Shunday qilib, davrning bu qismlarida zanjir generator rejimida ishlaydi va bu rejim sig’mli
zanjir quvvatining manfiy qiymatiga mos keladi. Sig’mli zanjirdagi quvvatning maksimal qiymati reaktiv
quvvat deb ataladi :
m
W
C
U
Q
2
(2.23)
Bu quvvat generator bilan sig’mli zanjir orasida energiya almashlash tezligini xarakterlaydi.
Dostları ilə paylaş: