Forobiv foz1l odamlar t o s h k e n t «o z b e k I s t o n m I l L i y e n s I k L o p e d I y a s i» d a V l a t L m I y n a s h r I y o t I 84(5U)1 a b u n a s r f o r o b I y. F 4 Fozil odam lar shahri

3 1 . FOZIL S H A H A R A H L I U C H U N M U SH T A R A K
BO'LGAN N A R S A L A R H A Q ID A SO'Z
F o z illa r s h a h r i n i n g b a r c h a a h o lis i u c h u n u m u m i y b o 'l g a n
x u s u s iy a tla r q u y id a g ila r d ir . B i r i n c h i d a n , u l a r a s h y s a b a b n i 
va u n i n g b a r c h a sifatlarini bilishi z a ru r. S o ' n g m o d d i y l i k d a n
tash q a ri m av ju d narsalarn i va u la rn in g sifatlarinni, s h u n in g d e k , 
u l a r n i n g faol a q lg a q a d a r b o 'l g a n d a ra ja la ri ni h a m d a u l a r d a n
h a r b i r i n i n g s i f a t a l r i n i b ilish i z a r u r . S o ' n g u l a r s a m o v i y
x i l q a t l a r n i va u l a r d a n h a r b i r i n i n g s i f a t l a r i n i , s o ' n g s h u
h i l q a t l a r d a n p a std a g i ta b iiy j i s m l a r n i , s h u n i n g d e k , u l a r n i n g
q a n d a y v u j u d g a k e lis h i v a y o ' q o l i s h i h a m d a u l a r d a y u z
b e r a y o t g a n b a r c h a h o d i s a l a r n i n g m u k a m m a l l i g i , yaxlitligi, 
m u r u w a t , a d o la t b i l a n , o q i l o n a e k a n lig in i, b u h o d i s a l a r d a
h e c h b ir n u q s o n , h e c h b ir a d o la ts iz lik y o 'q lig in i bilishlari 
z arur. Fozil o d a m l a r y a n a o d a m z o d q a n d a y y a ralg an in i (u n in g
ji s m i g a k irg a n ) r u h n i n g x u s u s iy a tla rin i, faol aql u n i n g r u h i n i
q a n d a y qilib n u r l a n t i r g a n i n i , s h u tu fay li i n s o n d a d a stla b k i 
t u s h u n c h a l a r p a y d o b o 'l g a n l i g i n i , u A l l o h n i n g i r o d a s i g a
b o 'y s u n i s h va n i m a l a r d a e rk in lig in i b ilish la ri z a r u r . F o z il 
o d a m l a r y a n a s h a h a r ( d a v l a t n i n g ) b i r i n c h i r a h b a ri u yoki 
b u v a q t m o b a y n i d a y o ' q b o ' l i b q o l g a n i d a ( b i r o r y o q q a
k e tg a n id a ) , kasalligida va h a k o z o , u n i n g o 'r n i n i b o s a o la d ig a n
r a h b a r l a r n i b ilis h i z a r u r . F o z i l l a r s h a h r i , u n i n g a h o l i s i ,
u l a r n i n g d illa r i e r i s h a d i g a n b a x t - s a o d a t n i m a e k a n l i g i n i
bilishlari zarur. U l a r y a n a fazilatsiz s h a h a r la r va u la rn in g aholisi 
o ' l g a n i d a n s o ' n g r u h l a r i o x i r a t d a n e k e c h i s h i n i , b a ’zilari 
b ax tsizlik , f a lo k a tg a u c h r a b , b a ’zilari y o ' q b o 'l i b k e tis h in i, 
fo z illa r s h a h r i a h o lis i o x i r a t d a n e la rg a e r is h u v in i, n e la r d a n
s a q la n is h in i bilishlari z a ru r.
4 -A -6 0 2 0
49

---

A B U N A S R F O R O B I Y
S h u l a r n i n g h a m m a s i n i ikki y o ‘l b ila n bilib olish m u m k i n :
B i r i n c h i d a n , y u q o r i d a g i h o d i s a l a r a s lid a q a n d a y m a v j u d
b o i s a , in so n q a lb ig a , k o ‘ngliga o ' s h a n d a y o ' r n a s h i b q o lsa 
( b o s h q a l a r n i n g k o ' n g l i d a o ' s h a n d a y o ' r n a s h i b q o l s a ) , bu 
b i l i m l a r q iy o s y o x u d t a q lid a s o s id a v u ju d g a k e la d i. B a ’zi 
o d a m l a r o 's h a n a rs a la rn i o 'z la r i his etishi tufayli k o 'n g illa r id a
s h u b ilim la r v u ju d g a keladi.
F o z illa r s h a h r id a g i d o n i s h m a n d l a r b u n a rs a la rn i isb o tlash
y o'li bilan yoki dil sezgisi bilan bilib oladilar. D o n i s h m a n d l a r g a
i s h o n i b , ixlos q o ' y i b , u la r g a e r g a s h u v c h i o d a m l a r o ' s h a
n a r s a la r n i d o n i s h m a n d l a r b ilg a n d a y bilib o la d ila r. B a ’z ilar 
esa b u n a r s a la r n i b o s h q a l a r n i n g t a s a w u r l a r i c h a ta q lib o rq a li 
biladilar. B u n d a y o d a m l a r ta b ia ta n yoki o d a tla rig a k o 'r a ru h iy
b ilim la r n i aslida q a n d a y m a v ju d b o 'l s a , s h u n d a y t u s h u n i s h
q o b iliy a tig a e g a e m a s d i r . M a n a s h u ikki xil ta s a v v u rla r h a m
b ilim m a n b a i d i r , a m m o d o n i s h m a n d l a r n i n g b ilim la ri, a lb a tta
e n g y a x s h i b i l i m l a r d i r . N a r s a h o d i s a l a r n i b i r o v l a r n i n g
t a s a w u r l a r i o rq a li t a q l i d a n b ilu v c h i o d a m l a r h a m tu r lic h a
d ara ja d a biladilar.
S h u l a r d a n b a ’z ila r in in g n a r s a , h o d is a h a q id a g i bilim lari 
o 's h a narsa yoki h o d is a n in g o 'z ig a o 'x s h a s h yoki y a q in b o 'la d i. 
B o s h q a b a ’z ila r n in g b ilim la ri o ' s h a n a r s a - h o d i s a d a n u z o q r o q
b o 'la d i. Y a n a b a ’zilarning bilim lari o 's h a n a rs a - h o d is a d a n y ana 
u z o q r o q , b a ’z ila r n ik i o ' s h a n a r s a d a n (y o k i h o d i s a y o x u d
s ifa tid a n ) j u d a u z o q , y a n a b a 'z i l a r n i n g b ilim i n a r s a - h o d i s a
(y o s ifa t)d a n b e n i h o y a u z o q b o 'l a d i .
H a r b ir x a lq n in g , yoki h a r b ir s h a h a r a h o lis in in g n a r s a -
h o d is a la r g a d o i r t a s a w u r l a r i o 'z l a r i g a t a n is h t a s a w u r l a r d i r .
A y r im x a l q l a r n i n g m u a y y a n h i l q a t h a q id a g i e n g m a s h h u r
( k e n g t a r q a lg a n ) t a s a v v u rla rid a h a m o z m i - k o ' p m i ta fo v u t, 
f a r q l a r b o r . C h u n k i , h a r b ir xalq o 's h a n a rs a , h o d is a n i o 'z i c h a
a n g la b , o 'z i c h a ak s e ttira d i. S h u tufayli fazilatli s h a h a r l a r n i n g
turli xaiqlari y a g o n a ( h a q - t a o l o ) g a ish o n ib , y a g o n a sa o d a tg a va 
y a g o n a m a q s a d g a ( m a s a l a n , o x i r a t d a j a n n a t g a m u n o s i b
b o ' l i s h g a ) i n t i l s a l a r d a , u l a r n i n g d i n l a r i t u r l i c h a b o ' l i s h i
m u m k in .
M a n a sh u (turli x a lq la r u c h u n u m u m i y ) h ilq a tla r tegishli 
d a lilla r b ila n bilib o l i n g a c h , b u h ilq a tla r h a q i d a h e c h q a n d a y
50

---