Ijtimoiylik xususiyati. Ijtimoiylik ham san’atning muhim xususiyatlaridan hisoblanadi.
Har bir san’at asari o‘z davrning dolzarb muammolarini, etakchi g‘oyalarini, muayyan mafkurani
ko‘tarib chiqmasligi mumkin emas. Faqat ular go‘zallik, ulug‘vorlik, kulgililik, ezgulik, ideal
kabi estetik va axloqiy qadriyatlar bilan uyg‘un tarzda idrok etuvchiga etkazib beriladi. Zero
san’at asarida asosiy «voqealar» markazida turuvchi badiiy qiyofani biz asar qahramoni –
qahramon deb atashimiz ham shundan: ijtimoiylik yo‘q joyda qahramonlikning mavjud bo‘lishi
mumkin emas. San’atning bu xususiyati uning zamonaviylik, mafkuraviylik, hozirjavoblik,
dolzarblik singari tamoyillari va sifatlari bilan bog‘liq. Ayni paytda san’atning
individuallashtirish xususiyati ham mavjud.
Tarixiylik xususiyati. Har bir haqiqiy san’at asari, vaqt nuqtai nazaridan zamonaviy yoki
tarixiyligidan qat’i nazar, u – tarix, badiiylashtirilgan tarix. Masalan, Abulqosim Firdavsiyning
«SHohnoma» asari X-XI asrlarda yaratilgan, milodgacha va miloddan keyingi dastlabki
davrlardagi Eron ijtimoiy-siyosiy hayotidan olib yozilgan tarix, faqat badiiylashtirilgan,
umumlashtirilgan tarix. Ayni paytda «SHohnoma»ning yaratilishi bilan bog‘liq tarix ham
mavjud. «SHohnoma» o‘z ibtidosidan tarixiy asar sifatida qabul qilinadi. Tarixiylikning yana bir
boshqa jihati borki, unda asar dastavval zamonaviy san’at namunasi sifatida namoyon bo‘ladi va
keyinchalik u o‘z davrining badiiy qiyofalar vositasida yaratilgan tarixiga aylanib qoladi.
Milliy va umumbashariylik xususiyati. Bu o‘rinda biz, e’tibor qilsangiz, milliylikni
umumbashariylik bilan birga, ajralmagan holda keltiryapmiz. Gap shundaki, ularni boshqa
barcha sohalarda alohida-alohida olib qarash mumkin. Faqat san’atda emas, san’atda ular
dialektik yaxlitlikda namoyon bo‘ladi. YA’ni haqiqiy milliy qadriyatga aylangan badiiy asargina
asl umuminsoniylikni va aksincha, haqiqiy umumbashariy qadriyatga aylangan asargina tom
ma’nodagi milliylikni o‘zida mujassam etadi. CHunki inson ravnaq topib, taraqqiy qilishi uchun
milliylikdan umuminsoniylikka qarab borishi kerak, tarixda ham doimo shunday bo‘lib kelgan.
Inson esa san’atning badiiy tadqiqot ob’ekti. SHu sababli milliy mahdudlikni targ‘ib etgan yoki
hech qanday milliy ildizga ega bo‘lmagan «umuman» insonni, milliy-mintaqaviy hududlardan
tashqaridagi «muallaq» odamni tasvirlagan badiiy asar hech qachon san’at darajasiga ko‘tarila
olmaydi.
