novatsion m arketing texnologiyalariga e ’tibor katta ekanligi tufayli
G ‘arb adabiyotlarida «birlam chi» talab hajmini o ‘rganish b o ‘yicha
tadqiqotlar paydo b o id i.
M arketologlar har bir omilli belgi - tahlil y o ‘nalishi,
m asalan,
yangi m ahsulotning hayotiylik davri, yangi mahsulotni iste’mol-
chilarga
taqsimlash, uni sotishning rejalashtirilgan kanali va h.k.
b o ‘yicha tuziladigan maxsus jadvallar yordam ida o ‘tkaziladigan
talabni strukturali tahlil qilishga m urojaat qiladilar. Bunday ja d v al
lar tezkor boshqaruv qarori qabul qilish vositasi bo ‘lib xizm at qila
di ham da omillarning talab hajmi va xarakteriga ta ’sirini yanada
chuqurroq tahlil qilish uchun asos sanaladi.
N om atem atik m odellar qatoriga quyidagilar kiradi:
1.
Iste 'molchilarning mulohazalari bo ‘yicha bashorat qilish usu
li.
Bashorat iste’m olchilarning shunga o ‘xshash iste’mol
xususiyat-
lariga ega tovarni sotib olishi yoki sotib olm asligi, qachon va qan
day m iqdorda xarid qilishi haqidagi savollarga
bergan javoblarini
um um lashtirish asosida am alga oshiriladi.
2.
Bozor dan oldingi sinab ko ‘rish usuli.
M ah sulo t ek sp erim en t
ta rtib id a chegaralangan bozorga chiqariladi va olingan reaksiya
va sotuv hajm i b o ‘y icha butun bozor reak siy asi
haq id a bashorat
qilinadi.
3.
Senariy yozish usuli -
kelajakda qanday o ‘zgarishlar ro ‘y beri-
shi va natijada bozorning qanday o ‘zgarishi haqida matn yoki dia-
gram m a ko ‘rinishida ssenariy tuzish k o ‘zda tutiladi.
Bir nechta yo-
zilgan ssenariy ekspertlarga ularning har biridan baho olish uchun
taqdim etiladi. Bu usul,
shuningdek, ekspertlar bahosi usuli deb ham
ataladi.
Bozorni segmentlash innovatsion m arketing tizim i funksiyala-
ridan biri b o ‘lib, bozorga chiqarilayotgan
yoki m avjud tovarlar
iste’m olchilari, yoki xaridorlarini tasniflash b o ‘yicha ishlarni am al
ga oshirish bilan bo g ‘liq bo‘ladi.
108
