Tilshunoslikka kirish fanining predmeti

signifikat 
atamasi bilan, so’z anglatgan 
hodisani esa 
denotat 
atamasi bilan ifodalanadi. 
So’z Stol 
Narsa Tushuncha Stol rasmi Tushunca
So’z va u atagan narsa va hodisa o’rtasidagi munosabat haqida tilshuno slik 
tarixida munozaralar bo’lgan. Qadimgi yunonstonda bu munozaralar natijasida ikki 
katta oqim: 
anomalistlar 
va
anologistlar 
vujudga kelgan. 
Anomalistlar narsa (denotat) bilan uning nomi o’rtasida bog’lanish bor, so’zlar a n-
glatgan narsaning biror xususiyatini hisobga olgan holda paydo bo’lgan deb 
izohlaydilar. 
Anamalistlar esa bu fikrga qarshi chiqib, narsa va uning nomi-so’z o’rtasida hech 
qanday umumiylik yo’q deb hisoblaydilar. 

---

84 
Hozirgi zamon tilshunosligida so’z bilan u atagan narsa va hodisa o’rtasida bevos ita 
bog’lanish yo’q deb hisoblanadi. Agar bog’lanish bo’lganda edi, ayni bir narsa har xil 
tillarda turlicha nom bilan atalmagan bo’lar edi. 
SO’Z TURLI:
leksik, grammatik, stilistik ma’nolarga ega bo’lishi mu mkin. 
So’zning leksik (lug’aviy) ma’nosi boshqa ma’nolarga qaraganda konkret va ind ivid-
ualdir. So’zlarning tildagi va nutqdagi ma’nolarini farqlash zarur. So’zlarning aniq, 
konkret ma’nolari nutqda (konteksda) namoyon bo’ladi. Leksik ma’no to’g’ri yoki 
ko’chma bo’lishi mumkin. So’zlarning ko’chma ma’nosi: istiora, metanimiya, snek-
doxa, funksiyadoshlik orqali ifodalanadi.
Istiora so’z ma’nosini kuchaytirish uchun xizmat qiladi va ikki narsaning 
o’xshashligi asosida bir so’z bilan atash tushuniladi. Masalan: temir irodali odam, 
shirin uyqu. 
Metonimiya narsa va hodisalarning makon yoki zamondagi o’zaro doimiy 
bog’lanishi asosida birining nomini boshqasiga ko’chirishdir. Agar metafarada bir 
predmet bilan ikkinchsi o’rtasida ma’lum xususiyatlarga asoslangan