Mübariz yusifov m IL Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
Nizamidə azərbaycançılıq
Yüklə 4,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Nizamidə azərbaycançılıq
olar. Ancaq hər bir dilin öz qrammatik qaydaları əsasında düzələn sözlər arasında oxşar variantlar tapmaq çətindir. Ona görə də Nizaminin dilində Azərbaycan sözlərinin tədqiqi millilik baxımından mühüm rol oynayır. Nizaminin dilində Azərbaycan sözlərinin tədqiqi sahəsində mühüm addımlar olan yazılar bu istiqamətdəki araşdırmalar üçün açılan yolların başlanğıcı kimi olduqca təqdirəlayiqdir.1 Nizaminin dilində işlənən sözlər kəmiyyətcə Nizaminin özündən əvvəl və sonra fars dilində yazılması əsərlərdə işlədilən Azərbaycan sözlərindən qat-qat
artıqdır. Nizamişünas tədqiqatçı Cahan Ağamirov Nizamidə işlənmiş 118 Azərbaycan sözünün siyahısını vermişdir.* 2 Məmməd Əmin Rəsulzadə Nizami əsərləri üzərində tədqiqat apararkən 40-dan artıq sözü təhlil edir, onları fars dilində işlədilən beytlərin içərisində araşdıraraq tərcümə variantlarını da verir. Görünür, Azərbaycan sözlərini təhlil etmək tədqiqatçının birbaşa məqsədi olmamışdır. Odur ki, həmin sözləri əsərin «Əlavələr» hissəsində qeydə alır və belə bir izahat da verir: «Nizaminin şeirlərində bir çox türk sözləri vardır. «Xəmsə»ni bu baxımdan xüsusi araşdırmadıq. Yalnız rast gəldiklərimizi nümunə olsun deyə, qismən qeyd etdik».3 Nizaminin milliliyini, onun Azərbaycançılıq ideyalarını konkret, dəqiq, aydın faktlarla canlandırmaq baxımından bu nümunələrin müəyyən
qisminin təhlilini vermək məqsədəuyğun olardı. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bu sözlər ta qədimdən Azərbaycan dilində işlənmiş ifadə vasitələri olduğundan onların bir çoxuna qədim dil mətnləri əsasında tərtib edilmiş lüğətlərdə də rast gəlmək olur. Bəzi sözlər indi də işlək olduğu halda onların bir qismi köhnələrək ' Bax: Həmid Araslı. Nizamidə xalq sözləri və xalq ifadələri. «SSRİ EA Azərbaycan lilialı xəbərləri». 1942, № 8 , s. 34; Məmməd Əmin Rəsulzadə. Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi. Bakı, «Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı» 1991, s. 224-228; Cahan Ağamirov. Nizami yaradıcılığında işlədilən türk sözləri və Azərbaycan zərbi- məsəlləri. Gəncə, 2005, 65 s. 2 Cahan Ağamirov. Nizami və türklük. Gəncə, 2008, s. 40-43. 3 Məmməd Əmin Rəsulzadə. Azərbaycan şairi Nizami. Bakı, «Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı», 1991, s. 224.
|