J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari

15.2. Mamlakat tashqi iqtisodiy faoliyatining ustuvor
yo‘nalislilari
K e y in g i y illa r d a C T zb e k is to n n in g x alq aro h a m j a m i y a td a
h a m d a iqtisod iy m a y d o n d a g i nul'nzi va mavqei o sh ib b o r m o q d a . 
B u n d a d a v la t im iz h u k u m a t i t o m o n i d a n m a m la k a t n i ijtim oiy- 
iq tis o d iy riv o jlanish s tr a te g iy a s in in g p u x ta islilab c h iq iIg a n lig i, 
iq tis o d iy is lo h o tla r m a q s a d i va v a /if a la ri, u l a m i a m a lg a o s h ir i s h
y o ‘l l a r i n i n g a n iq va t o ‘g ‘ri k o ‘rsatib bcrilg an ligi bu yo‘ldagi y u -
tu q h a m d a m a r r a l a r n i n g s a lm o q li b o l i s h i g a im k o n iy a t y a ra t- 
m o q d a .
M a ’lu m k i, tash q i iqtisodiy faoliyat m illiy iqtisodiyot rivojla- 
n i s h i n i n g m u h im vositasi b o ‘lib h iso b la n a d i. U m a m l a k a t n i n g
j a h o n h a m ja m iy a tig a b o ‘lgan a lo q a sin i ifodalab, u n in g istiqb o- 
lini bclgilab beradi. E k s p o rt s alo h iy atin i o sh irish orqali m a m ­
lakat ich id a ix tiso slashtirilg an ishlab c h iq a r is h n in g rivojlanishi- 
ga e rish ila d i. M a m l a k a t eksporti h a m d a im p o r ti n in g qiy m a ti 
o 'r ta s id a g i farq, ya ’ni saldo tash q i iqtisodiy faoliyat s a m a r a d o r -
lig in in g m u h i m iqtisodiy ko‘rsatk ich i b o l i b h iso blanad i. U sh b u
k o ‘rsa tk ic h m illiy d a r o m a d darajasiga k o ‘p t o m o n l a m a t a ’sir e ta -
di. Sababi, im p o r t va e k s p o rt hajm idag i sezilarli o ‘zgarish h a m
m a m la k a t d a g i d a r o m a d , b a n d li k va n a r x d a ra jala rid a m u a y y a n
te b r a n is h l a r n i keltirib c h iq a r is h i m u m k i n . Keyingi yillarda m a m -
l a k a t im iz d a k eskin raq o b a tla sh u v sh a ro itid a ishlab c h iq a rila y o t- 
gan m a h s u l o tl a r n i n g j a h o n va m in taq a v iy b o z o rla rd a x a rid o rg ir 
b o l i s h i va m u s t a h k a m o ‘rin e gallashi u c h u n bir qator c h o r a - t a d -
birlar a m a lg a o s h ir ilm o q d a .
H o z irg i k u n d a m a m la k a t im iz d a i m p o r tn i n g o ‘r n in i q o p lash
va e k s p o rtg a yo‘n a ltirilg a n ish lab c h iq a r is h n i q o ‘lla b -q u v v a tla s h
d a s tu r i a m a lg a o s h ir i lm o q d a . M a z k u r d a s t u r n i n g m aq sa d i, m av -
389

---

jiid resurs va ishlab chiqarisli sa lohiyatidan im k o n b o ric h a t o ‘liq 
va s a m a rali foydalanish h a m d a uni rivojlantirish asosida eksport 
h ajrn in in g b a rq a ro r o ‘sishi u c h u n qulay sh a rt-s h a ro itla rn i ya ra ­
ti shdir.
Tashqi iqtisodiy faoliyatni ya n a d a e rk in lash tirish uch u n xorijiy 
sa rm o y a la rn i ustuvor yo‘nalishlarga keng jalb qilish, ularga kafo- 
lat va im k o n iy a tla r berish, litsenziyalar, n o u -x a u la r sotib olishga 
qara tilg a n izchil siyosat olib b o rilm o q d a .
Tashqi iqtisodiy faoliyatni ta k o m illa s h tirish va rivojlantirishda 
quy id ag ila rn i ustuvor yo‘na!ishlar si fat id a keltirish m u m k in :
— R e sp u b lik a n in g eksport q u d ra tin i rivojlantirish va yanada 
m u s t a h k a m l a s h , eksportga yoMialtirilgan iqtisodiyotni sh a k lla n - 
tirish;
— ek sp o rt im k o niy atlarin i kengaytirish, ja h o n bozorlariga 
kirib borish u ch un , avvalo, q i m m a t b a h o xom ashyoni qayta ish- 
lash ncgizida tayvor m ahsulot ishlab ch iq a ru v ch i q o 's h m a kor- 
x o n a la rn i rivojlantirish zarur. E ksp o rtn i kengaytirishga q aratilgan 
strategiyani faol qo'llash bilan bir q a to rd a i m p o r tn i n g s a lm o g ‘ini 
qisq a rtirish g a qaratilgan siyosatni izch illik bilan o ‘tkazish, 
o 'z im i z ishlab c h iq a r is h im iz m u m k i n b o ‘lgan tovarlar va m a h s u -
lo tla r n in g c h e td a n keltirilishini o q ilo n a d a ra ja d a k a m a y tirib b o ­
rish lalab qilinadi;
— tashqi iqtisodiy faoliyatni y a n a d a e rk in lash tirish , xo‘jalik 
ish la rin i yu rituvchi subyektlarga xorijiy s h e rik la r bilan bevosita 
a lo q a lar o ‘rn atish d a , o ‘z m ah s u lo tin i chet ellarda sotishda ko‘proq 
e rk in lik la r berish, tovarlani eksport va im p o r t qilishda b irm u n -
c h a imtiyozli tartib n i joriy qilish b orasid a a n iq m aq s a d n i ko‘zlab 
siyosat o ‘tkazish;
— xorijiy investitsiyalar jalb qilish orqali a m a lg a oshirilayot- 
gan s a n o at lo y ih a la rn in g bir-biriga b o g liq lig in i t a ’m in la s h , ular 
o ‘rtasidagi o ‘z aro iqtisodiy va ishlab c h iq a rish h a m k o rlik va in- 
fra tu z ilm a n i rivojlantirish va bu orqali im p o r t o ‘r n in i bosuvchi 
va e k sp o rtg a m o ‘ljallangan tayyor m a h s u lo t ishlab c hiqarish va 
yetishtirishga erishish;
390

---

— olib b o rila y o tg a n islo h o tla rd a h u d u d iy diversifikatsiya siyo- 
satini y a n a d a k u c h a y tiris h , n afaqat m a rk a z iy h u d u d la rd a , balki 
c h e k k a t u m a n l a r d a h a m yirik s an o at o bycktlari q u r is h n i keng 
y o‘lga q o ‘yish;
— ta s h q i iqtisodiy faoliyat tarkibiy qism lari m ajm u in i ixtisos- 
lash tirilg a n tashq i savdo, lizing, k on sa lting va sug ‘u rta firm a la ri, 
ta s h q i a lo q a la r n i rivojlantirish m anl'aatlari va s h a rtla rig a m os ke- 
lad ig a n t r a n s p o r t , a lo qa va k o m n u in ik a ts iy a la r ti/.im larini vujud- 
ga keltirish;
— x a lq a ro h u q u q va tashqi iqtisodiy faoliyat, ban k t i / i m i , hi- 
so b -k ito b va statistik hisob sohasida m ala k ali k a drla r tayy orlash ni 
ta s h k il qilish.
Tashqi iqtisodiy faoliyatning m a z k u r yo ‘n a lish la rin i izchil 
t a r z d a a m a lg a o s h irish orqali m a h s u lo tla r r a q o b a tb a rd o s h lig in i 
o s h irish m a m l a k a t i m i z iq tiso d iy o tin in g j a h o n iqtisodiy h a m j a m i -
y a tid a m u n o s ib o ‘rin egallashiga i m k o n beradi.
0 ‘z b e k isto n R e s p u b lik a s in in g e k sp o rt salo hiyatini rivojlanti- 
rish b o ‘y ich a yaqin kelajakka m o i j a l l a n g a n strateg iyasining asosiy 
yo‘n a lish la ri q u y id a g ila r d a n iborat:
b irin c h id a n , e k s p o rtn i rag‘b a tla n tiris h u c h u n avvalo, b a rq a - 
ror m a k r o iq tiso d iy sharoit yaratish, inflyatsiya s u r ’atini pro gn oz 
d a ra jasid a u sh la b tu ris h , valuta a lm a s h tiris h k u rs la rin in g kcskin 
teb ra n is h la rig a y o ! q o ‘ym aslik;
i k k in c h id a n , xo‘j a lik y u ritu v c h i s u b y e k tla rn in g m u lk shakli- 
d a n q a t ’i n a z a r, im p o r t q ilin ay o tg a n ish la b c h iq a ris h vositalarini 
olish u c h u n bir xil im k o n iy atg a ega b o ‘lis h la rin i t a ’m in la s h ;
u c h in c h i d a n , y e tu k m u ta x a ssisla rn i tayy o rlash va q a y ta tay- 
yorlash b orasid agi islo hotlarn i d a v o m ettirish ;
t o ‘r ti n c h id a n , e k sp o rt salo hiy atini r a g ‘b a tla n tirish m a q s a d id a
ishlab c h iq a r is h ta r m o q la r i d a yu q o ri te x n o lo g iy a la rd a n foydala- 
nish k o ‘l a m in i keng ay tirish;
b e s h in c h i d a n , m a m l a k a t d a e rk in iqtisod iy z o n a la rn i tash kil 
etish va rivojlantirish asosida e k sp o rt sa lo h iy a tin i oshirish.
391

---