Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik

4-§. Gaz qurollari patronlari va pnevmatik
qurollar snaryadlarining tuzilishi 
Gaz qurollarining patronlari tuzilishi jihatdan otish uchun 
mo‘ljallangan va tarkibida ko‘zni yoshlantiruvchi hamda qichitadigan 
ta’sir etuvchi moddalarni qamrab olgan bo‘ladi. Bu patronlarni unitar 
(oddiy) patronlarga o‘xshash qilib tayyorlanadi, ya’ni porox zaradi, 
irritant va yondiruvchi–kapsyul gilzaga joylashtiriladi. 
Gaz qurollarining patronlari ikki guruhga bo‘linadi: 
1) maxsus gaz qurollariga mo‘ljallangan patronlar; 
2) himoyalanish uchun mo‘ljallangan fuqarolik gaz qurollari 
(to‘pponcha revolverlar)ning patronlari. 
Gaz to‘pponcha va revolverlarida mo‘ljallangan maqsadi turlicha 
bo‘lgan patronlar ishlatiladi: 
1) qichitadigan ta’sir ko‘rsatuvchi moddali kimyoviy (gaz) 
patronlari; 
2) tovushli (ovozli signal berish uchun) patronlar; 
3) signalli (yorituvchi) patronlar; 
4) sochma o‘qli patronlar. 
Gaz to‘pponcha va revolverlarining patronlari o‘zaro farq qiladi. 
Revolver patronlarining gilza qalpoqchasi uning korpusidan ozgina turtib 
chiqib turadi, to‘pponcha patronlarining gilzalarida qalpoqchaning 
diametri gilza korpusining diametri bilan teng bo‘ladi. 
Ko‘plab gaz qurollarining patronlari ikki xil gaz — CN va CS 
gazlari — bilan jihozlangan bo‘ladi (quyidagi jadvalda gaz qurollarida 
ishlatiladigan gazlarning turlari keltirilgan). CN gazi unchalik ta’sir 
kuchiga ega emas, bu gaz odam ko‘ziga tushib qolsa, uni yoshlantirishi 
mumkin. Agar CN gazining oqimi ochiq holatdagi ko‘zga 1,5 
metr 
masofadan tushib qolsa, ko‘zni qattiq kuydiradi
1
.
CS gazining bulutida esa nafas olish mumkin emas, chunki bu gaz 
kuchli ta’sir qiladi, odamning o‘pkasi bu gazni qabul qilmaydi. Bu gazda 
nafas olgan odam qattiq yo‘taladi. CS gazining zarrachalari odamning 
1
Qarang: 
Григорьев
 
П
.
Л
.
Современные
газовые
пистолеты
и
револьверы
. 
— 
М
., 2001. — 
С
.41. 

---

 188 
kiyimiga ham o‘tirib qoladi va bug‘lanadi, uning natijasida gazning ta’sir 
qilish vaqti yanada uzayadi. Kiyimga va odam terisiga o‘tirib qolgan gaz 
zarachalarini yuvib yuborish yoki kuchli shamol bilan shamollatib 
yuborish kerak. CS gazining ta’sirida kuchli bosh og‘rig‘i vujudga 
keladi. Bundan tashqari, ushbu gaz ta’sirida odamning so‘lagi oqadi va 
terisi kuyishga uchraydi
1
.
Ta’kidlash joizki, yuqorida ta’riflangan har ikkala gaz mast holdagi 
odamlarga unchalik kuchli ta’sir qilmaydi, chunki, mast odam bu 
gazlarning ta’sirini sezmaydi. 
5-jadval.